ผญา คติสอนใจประจำวันที่ 26 เมษายน 2568:: อ่านผญา 
พงษ์พันธุ์เชื้อตายายพ่อแม่ ควรที่นบนอบไหว้ยอไว้ที่สูง แปลว่า พงศ์พันธุ์เชื้อสาย ตายายพ่อแม่ ควรที่เราจะนบนอบไหว้ ยกไว้ให้สูง หมายถึง ควรให้ความเคารพนับถือพ่อแม่ปู่ย่าตายาย ผู้เป็นต้นเชื้อสายของเรา

การละเล่นพื้นบ้านอีสาน  

หลบลูกอีฮูน...การละเล่นพื้นบ้าน --- อีสานจุฬาฯ
  หน้าก่อน หน้าถัดไป
๓๑.หลบลูกอีฮูน (หลบลูกระเบิด)


ไทหนึ่งเป็นฝ่ายดึกหรือขว้างปา อีกไทหนึ่งเป็นฝ่ายหลบ


จำนวนผู้เล่น
: ๖ คนขึ้นไป


สถานที่และการเตรียม
:

เดิ่นหรือบริเวณกว้างๆ พอสมควร... ขีดเส้นเป็นตารางสี่เหลี่ยมผืนผ้า ขนาดกว้างประมาณ ๕-๑๐ ก้าว ยาวประมาณ ๑๕-๒๐ ก้าว (กะเอาพอประมาณ) สำหรับเป็นกรอบในการเล่น

อุปกรณ์สำหรับดึกหรือขว้างปา ... ในสมัยก่อน ใช้เศษผ้าขาวม้า เศษซิ่นขาด มาฉีกเป็นเส้นๆ มัดต่อกัน แล้วกะพันม้วนมัดเป็นก้อนกลมๆ ใหญ่ประมาณพอเหมาะมือที่สิดึกขว้างปา เอิ้นลูกกลมๆ นี่ว่า ลูก “อีฮูน” จากนั้น กะเอาลูกอีฮูนนี้ล่ะ มาใช้ดึกขว้างปาในการละเล่นนี้ กะเลยเอิ้นกันว่า “เล่นหลบลูกอีฮูน” ... แต่ว่า การพันมัดลูกอีฮูน เป็นศิลปะอย่างหนึ่งที่อาศัยความชำนาญ ถ้าเฮ็ดบ่เป็น ดึกปาห้าหกเทื่อ กะอาจสิแตกพัง หรือมึย ออกมาได้ ...ระยะหลังนี้ หาคนที่เฮ็ดลูกอีฮูนเป็น แทบสิบ่มีแล้ว กะเลยใช้อย่างอื่นแทนสำหรับดึกปา ซึ่งโดยมากที่มักใช้กัน แล้วกะเป็นของที่หาง่ายที่สุด กะคือ เกิบฟองน้ำ แฮ่งเป็นเกิบตราดาวเทียมแฮ่งดี หนักดี เจิดดี ดึกแม่น ...

 

 

การจัดไท : วิธีการ ปาว ปิ่ง ป้ง

การเลือกไทเล่นก่อน : วิธีการ ปาว ปิ่ง ป้ง


วิธีการเล่น
:

ไทดึกปา แบ่งออกเป็นสองส่วน ส่วนหนึ่งยืนอยู่นอกกรอบฟากหนึ่ง อีกส่วนหนึ่งยืนอยู่อีกฟากหนึ่ง ซึ่งสิแบ่งออกส่วนละกี่คน กะแล้วแต่ สิจัดกันเอง

ไทหลบ ทุกคน เข้าไปยืนอยู่ในกรอบสี่เหลี่ยม ฟากที่บ่มีลูกอีฮูน รอท่าหลบลูกอีฮูนที่อีกฟากหนึ่งสิดึกปามา

ไทดึกปา ผู้ที่ถือลูกอีฮูน ให้ดึกปาลูกอีฮูนใส่ไทหลบ โดยต้องยืนอยู่เส้น หรือนอกกรอบเท่านั้น ห้ามเข้าไปดึกอยู่ในกรอบ... ไทหลบ กะพยายามโดด แล่น หลบ เพื่อบ่ให้ลูกอีฮูน ถืกเจ้าของได้... จากนั้น กะฟ้าวแล่นไปอีกฟากหนึ่ง ที่บ่มีลูกอีฮูน รอท่าหลบคือเก่า... ส่วนไทดึกอีกฟากหนึ่ง พอลูกอีฮูนถืกดึกปามา กะฟ้าวแล่นฮับ หรือแล่นไปเก็บให้เร็วที่สุด แล้วกะฟ้าวเอาดึกปาไทหลบ ก่อนที่ไทหลบ สิแล่นไปอีกฟากหนึ่งไกลๆ เพราะว่า ถ้าอยู่ใกล้ๆ มันกะดึกง่าย โอกาสดึกถืกกะมีสูง นั่นล่ะ...

ไทหลบ คนที่ถืกดึกปาถืก ถือว่า “ลุน” ในรอบนั้น ให้ออกไปนั่ง หรือยืนท่าเล่นรอบต่อไป

ไทหลบ กะแล่นหลบให้ได้ ไทดึกปา กะพยายามดึกปาให้ถืก... ดึกไป ดึกมา แล่นหลบไป แล่นหลบมา อยู่จั่งซี้ล่ะ จนกว่า ไทหลบ สิเหลืออยู่ผู้เดียว ซึ่งผู้สุดท้ายนี่ล่ะ ถือว่าเป็นบุคคลสำคัญที่สุด ที่สิเฮ็ดให้ไทหลบได้หลบต่อ หรือเปลี่ยนไปเป็นไทดึกปา

(ดังนั้น ฮาลังเทื่อ ไทดึกปา กะจงใจสิดึกปาเอาผู้หลบเก่งๆ ให้ตายก่อน เหลือผู้หลบบ่เก่งไว้สุดท้าย)

พอไทหลบ เหลือคนเดียว... กะสิเข้าสู่การกำหนดว่า ไทหลบสิได้หลบต่อ หรือสิได้ไปเป็นไทดึกปา โดยการนับจำนวนครั้งในการดึกปา ... ถ้าหลบลูกอีฮูนได้ครบสิบลูก ถือว่าผ่าน การเล่นรอบต่อไป ให้เป็นไทหลบต่อ..... ถ้าหลบลูกอีฮูนได้บ่ครบสิบลูก ไทหลบนั้น กะ   “ลุน” ทั้งเหมิด การเล่นรอบต่อไป ให้เปลี่ยนไปเป็นไทดึกปา …


กติกา
:

  • ไทดึกปา ต้องดึกปาโดยยืนอยู่ด้านยาวของสี่เหลี่ยม และต้องยืนนอกกรอบ ถ้ายืนในกรอบดึกปาไป ถึงสิดึกถืก กะถือว่าบ่ถืก... กรณีลูกอีฮูน ตกอยู่ในกรอบ ให้ไทดึกปา แล่นเข้าไปเก็บเอา แล้วกะถอยออกมานอกกรอบ สาก่อน จั่งค่อยดึกปาได้
  • ไทดึกปา สามารถสิโยนลูกอีฮูน ข้ามฟากให้อีกฟากหนึ่งได้ (เพื่อฮับเอาแล้วดึกเลย)
  • ไทหลบ ต้องแล่นหลบอยู่ภายในกรอบ เท่านั้น
  • ลูกอีฮูน ไปถืกหรือสัมผัสไทหลบผู้ได๋กะตาม ผู้นั้น “ลุน” รอบนั้น ทันที
  • ไทหลบ ผู้ที่ต้องการ “ลุน” เอง สามารถจงใจ โดดใส่ลูก หรือแล่นไปเหยียบแตะลูก กะได้
  • กรณีไทหลบเหลือผู้เดียว... ให้เริ่มนับจำนวนครั้งในการดึกปา โดยถ้าหลบลูกอีฮูนได้ครบสิบลูก ถือว่าผ่าน การเล่นรอบต่อไป ไทหลบได้เล่นหลบต่อ... ถ้าหลบลูกอีฮูนได้บ่ครบสิบลูก ไทหลบนั้น กะ “ลุน” ทั้งเหมิด การเล่นรอบต่อไป ให้เปลี่ยนไปเป็นไทดึกปา
  • “หนึ่งลูก” หมายถึง การดึกหรือโยนลูกอีฮูน หนึ่งเทื่อ... “สิบลูก” กะคือ ดึกหรือโยนลูกอีฮูนสิบเทื่อ

  หน้าก่อน หน้าถัดไป

 
Creative Commons License

ชมรมอีสานจุฬาฯ... การละเล่นพื้นบ้านอีสาน