จำนวนผู้เล่น : ๒ คนขึ้นไป (ซ้อมเล่นผู้เดียวกะได้)

สถานที่และการเตรียม :

เดิ่นขี้ดิน พะลานปูน หรือหม่องได๋กะได้ ที่นั่งเล่นได้... อุปกรณ์ที่จำเป็นกะคือ บักหอยเปล่าๆ สมัยก่อน ยังบ่ทันมีก้อนหินก้อนน้อยๆ กะเลยใช้หน่วยบักหอยที่กินโตหอยเรียบร้อยแล้ว บักหอยโข่ง หน่วยใหญ่เกินไป บ่เหมาะ... บักหอยจูบ ถ้าเลือกเอาหน่วยพอดี กะได้อยู่ แต่มันหั่งบ่ค่อยเรียบงาม...ถ้าให้ดี ต้องใช้บักหอยเลียน เพราะบ่น้อยบ่ใหญ่จนเกินไป กำลังพอดี ผิวบักหอยเลียนเกี้ยงดี... ย่อนว่าแต่เก่าก่อน ใช้บักหอยนั่นล่ะ เลยเอิ้นว่า เล่นเก็บหอย...

แต่ว่าสมัยซุมื้อนี้ หาบักหอยกะยาก เลยนิยมใช้ลูกหินแทน... ลูกหินที่ใช้เล่นเก็บหอย ให้เลือกหาก้อนพอดีๆ บ่ใหญ่บ่น้อยจนเกินไป... จำนวนลูก ต้องเป็นเศษ สิเป็น๕ลูก ๗ลูก ๙ลูก หรือ๑๑ลูก กะได้ แล้วแต่ตกลงกัน.... แต่ต้องเบิ่งจำนวนคนของแต่ละไทประกอบนำเด้อ... เช่น ไทละ๗คน กะควรสิใช้ ๙ลูกขึ้นไป.... โดยมาก นิยมเล่น ๗ลูก

การจัดไท : วิธีการ ปาว ปิ่ง ป้ง หรือ โอ น้อย ออก (ถ้าเล่นสองหรือสามคน กะบ่ต้องปาว)

การเลือกเล่นก่อน : วิธีการ ปาว ปิ่ง ป้ง (ถ้าเล่นสามคนแบบเอาไผเอามัน..กะใช้วิธี โอ น้อย ออก)

ประเภทของเก็บหอย :

เก็บหอยแบ่งออกตามลักษณะกติกาได้เป็น ๕ แบบ คือ

๑  จิ๊บขี้ไก่โป่ หรือจิ๊บมืองัง

๒  จิ๊บหอยธรรมดา

๓  จิ๊บมือเดียว

๔  จิ๊บบ่วาง

๕  จิ๊บบ่ซูน

นอกจากนั้น แต่แต่ละแบบ กะแบ่งเป็นด่าน หรือตาอีกหลายๆ ตา ยกตัวอย่างกรณีใช้ ๗ ลูก

•  เก็บหนึ่ง หรือตาหนึ่ง

•  เก็บสอง หรือตาสอง

•  เก็บสาม หรือตาสาม

•  เก็บสี่ หรือตาสี่

•  เก็บห้า หรือตาห้า

•  เก็บคุม หรือตาหก

•  เก็บทิก หรือตา กวัก (ทิกห้าเทื่อ)

•  เก็บเซี่ยง หรือตาทวย

* ถ้าใช้ ๕ ลูก ตาสี่ กะคือเก็บคุม แล้วกะทิก ๓ เทื่อ, ถ้าใช้๙ลูก ตาแปด กะคือเก็บคุม แล้วกะทิก ๗ เทื่อ

* กรณีเล่นเป็นไท ไทละหลายคน คือการเล่นช่วยกัน พอผู้ใดผู้หนึ่ง “ลุ่น” ผู้ต่อไปในไทเดียวกัน กะเล่นต่อจากตาที่ “ลุ่น” นั่นล่ะ... เล่นจนไทนั้น “ลุ่น” เหมิดทุกคน จั่งค่อยเปลี่ยนให้อีกไทหนึ่งเล่น... วนไป วนมา จั่งซี้ล่ะ

* เก็บเซี่ยงหรือตาทวย... กรณีเล่นเป็นไท ไทละหลายคน... ผู้เล่นที่ “ลุ่น” ไปแล้ว บ่มีสิทธิ์เซี่ยง (“ลุ่น” แล้ว “ลุ่น” เลย)

๑. จิ๊บขี้ไก่โป่ หรือจิ๊บมืองัง

เป็นหมากเก็บหอยแบบพื้นฐาน หรือระดับอนุบาล โดยมาก เด็กน้อยๆ มักเล่น เพราะเล่นแบบอื่นบ่ทันเก่ง แล้วกะมักใช้ แค่ ๕ ลูก (ตัวอย่างที่อธิบาย สมมติว่าใช้ ๕ลูก)

กติกาทั่วไปสำหรับจิ๊บมืองัง

•  หลังจากหว่านลูกลงพื้นแล้ว ห้ามขยับ หรือจัดลูก

•  ขณะเก็บลูกอยู่ ห้ามเหยียดมือที่งังออกมา มือต้องงังอยู่ตลอด

•  ขณะเก็บลูก ลูกที่กำลังเก็บต้องบ่ตกลงมา

•  ขณะเก็บลูก ลูกที่อยู่หลังมืองัง ต้องบ่ตกลงมา

•  ต้องรับลูกให้ได้ในตอนสิจบตา

•  ผิดกติกาถือว่า “ ลุ่น ” เหมิดสิทธิ์เล่น ทันที

•  “ ลุ่น ” อยู่ตาได๋ ต้องเล่นซ้ำตานั้นใหม่ จนกว่าสิผ่าน 

วิธีการเล่น :

เก็บหนึ่ง หรือตาหนึ่ง

ผู้เล่น ถือลูกเทิงเหมิดไว้ในมือข้างหนึ่งที่ถนัด แล้วกะโยนหว่านกระจายลูกลงพื้น ให้กระจายออกจากกันดีๆ เพื่อที่สิเก็บง่าย จากนั้น ให้เฮ็ดมือข้างที่ถนัดให้เป็นมืองัง (คล้ายๆ สิสับบักกอก) แต่ว่าหันหลังมือขึ้น จากนั้น เอามืออีกข้างหนึ่ง เลือกลูกใดลูกหนึ่ง ที่เห็นว่าเหมาะสม ขึ้นมาวางไว้เทิงหลังมืองัง ตรงจุดที่ลูกสิกลิ้งตกยากที่สุด... เรียบร้อยแล้ว กะเอามืองังๆ นั่นล่ะ ค่อยๆ เด่ไปเก็บลูกที่อยู่พื้น ทีละลูก ขึ้นมาวางใส่มืออีกข้างหนึ่ง ที่ว่างอยู่... ค่อยๆ เก็บ จนเหมิดทุกลูก... จากนั้น กะจบตาหนึ่ง โดยการโยนลูก ที่อยู่หลังมือขึ้น แล้วกะหงายมือรับเอา... เป็นอันผ่านตาหนึ่งเรียบร้อย

กติกาสำหรับตาหนึ่ง

•  ต้องเก็บเอาทีละลูก เท่านั้น

 เก็บสอง หรือตาสอง

ลักษณะคล้ายๆ กับตาหนึ่ง ต่างกันแค่ เก็บเอาทีละสองลูก

กติกาสำหรับตาสอง

•  ต้องเก็บเอาทีละสองลูก

เก็บสาม หรือตาสาม

ลักษณะคล้ายๆ กับตาหนึ่ง ต่างกันแค่ เก็บเอาทีละสามลูก ยกเว้นลูกเศษ หรือลูกที่บ่ครบสาม เช่น ถ้าใช้ ๕ ลูก เก็บสาม กะสิเศษ๑ ซึ่งลูกเศษนี้ สามารถสิเก็บก่อนหรือหลัง กะได้

กติกาสำหรับตาสาม

•  ต้องเก็บเอาทีละสามลูก ยกเว้นลูกเศษที่บ่ครบสาม

 เก็บคุม หรือตาสี่

ผู้เล่นเลือกลูกสำหรับโยน ออกไว้ลูกหนึ่ง ลูกที่เหลือ ให้กำไว้ หันหลังมือขึ้น จากนั้น กะเอาลูกสำหรับโยน มาวางไว้หลังมือ หรือหลังกำปั้นนั่นล่ะ วางไว้หม่องที่มันสิตกยากๆ ...เสร็จเรียบร้อย กะค่อยๆ เอามือที่กำลูกไว้นั้น เด่ไปค่อยๆ วางลูกทั้งเหมิดที่กำอยู่ลงพื้น

จากนั้น กะ เอามือนั้นนั่นล่ะ กำเอาลูกทั้งเหมิดที่วางอยู่พื้น แล้วกะโยนลูกที่อยู่หลังมือขึ้น หงายมือรับเอาเลย โดยที่บ่ต้องเอาลูกสี่ลูก ไปวางพักไว้มืออีกข้างหนึ่ง (เก็บคุม คือการเล่นโดยใช้มือแค่ข้างเดียว)

กติกาสำหรับเก็บคุม

• ต้องเก็บเอาลูกเทิงเหมิดที่อยู่พื้นขึ้นพร้อมกัน แล้วกะโยนลูกที่อยู่หลังมือขึ้น แล้วกะหงายมือรับเอา โดยใช้มือแค่ข้างเดียว
  
  

 เก็บทิก หรือตาทิก

ผู้เล่น ถือลูกเทิงเหมิดไว้ในมือข้างที่ถนัด หงายมือขึ้น จากนั้นกะโยนลูกขึ้น แล้วกะฟ้าวพลิกเอาหลังมือขึ้นทางเทิง พร้อมทั้งเฮ็ดมืองังๆ เด่เข้าไปรองรับลูกที่กำลังตกลงมา เพื่อที่ให้ลูกค้างอยู่หลังมือ … จากนั้น กะ โยนลูกที่อยู่หลังมือขึ้น แล้วกะหงายมือรับเอา ให้ได้ทุกลูกที่ค้างอยู่ เช่นค้าง ๒ ลูก กะต้องรับให้ได้เทิง ๒ ลุก... ทิกให้ได้ครบ สามเทื่อ กะเป็นอันผ่านตาทิก

กติกาสำหรับเก็บทิก

• ลูก ต้องค้างอยู่หลังมืองัง อย่างน้อย ๑ลูก (ย่อนเป็นระดับเด็กน้อยๆ ค้าง๑กะได้)
• ต้องรับลูกที่ค้างอยู่หลังมือ ให้ได้ทุกลูก
• ในหนึ่งรอบการเล่น ต้องทิกให้ครบ ตามจำนวนครั้งที่กำหนด (ใช้ ๕ลูก ทิก ๓ เทื่อ,ใช้๗ลูก ทิก ๕ เทื่อ เป็นต้น) กรณี ทิกได้บ่ครบ ถือว่า “ลุ่น” การทิกต้องเริ่มนับหนึ่งใหม่
  
  

 เก็บเซี่ยง หรือตาทวย

ผู้เล่นถือลูกเทิงหมิดไว้ในมือ แล้วกะเอามือทั้งสองไขว่ไปทางหลัง เพื่อบ่ให้ไทอื่นเห็น หรือสิแหย่เข้าไปเซี่ยงในเสื้อ กะได้ จากนั้น กะกำลูกออกมาตามจำนวนที่ต้องการ หรือสิบ่เอาออกมาจักลูกเลย กะได้ แล้วกะให้อีกไทหนึ่งทายว่า ในมือนี้มีอยู่จักลูก

ถ้าทายถูก ผู้เล่นหรือผู้ที่เซี่ยงนั้น กะ “ลุ่น” เหมิดสิทธิ์เล่นต่อในรอบนั้น ถ้าทายบ่ถูก ผู้เล่นหรือผู้เซี่ยงนั้น กะมีสิทธิ์เล่นต่อได้อีกเรื่อยๆ จนกว่าสิ “ลุ่น” อยู่ตาใดตาหนึ่ง

กติกาสำหรับเก็บเซี่ยง

•  ผู้เซี่ยง ต้องใช้มือข้างเดียว กำลูกให้อีกฝ่ายทาย
•  ทายถูก ผู้เซี่ยง กะ “ ลุ่น ” ทายผิด ผู้เซี่ยง กะยังมีสิทธิ์ได้เล่นต่ออีก
•  การเล่นต่อหลังตาเซี่ยง คือการเริ่มเล่นจากตาหนึ่งใหม่

๒. จิ๊บหอยธรรมดา

จิ๊บหอยธรรมดา เป็นหมากเก็บหอยที่นิยมเล่น เพราะบ่ยาก บ่ง่าย จนเกินไป แล้วกะโดยมานิยมใช้ ๗ ลูก (ตัวอย่างที่อธิบาย สมมติว่าใช้ ๗ ลูก)

กติกาทั่วไปสำหรับจิ๊บหอยธรรมดา

• หลังจากหว่านลูกลงพื้นแล้ว ห้ามขยับ หรือจัดลูก
• การเก็บลูก ต้องเก็บให้ตรงตามตาที่กำลังเล่น (เช่น เล่นตาสี่อยู่ ต้องเก็บกลุ่ม๔ลูก กับกลุ่ม๒ลูก รวมกันเป็นเก็บสองเทื่อ ถ้าเก็บขึ้นมา๓ลูก กะผิดกติกา)
• กรณีหว่านแล้ว เห็นว่าน่าสิเก็บยาก อนุญาตให้เก็บลูกที่อยู่พื้น ขึ้นมาเป็นลูกโยนอีกได้ (เช่น เก็บสี่... หว่านลงแล้ว กลุ่มที่สิเก็บพร้อมกันสี่ลูก มีลูกหนึ่งออกไปอยู่ไกลหมู่ เฮ็ดให้เก็บยาก กรณีนี้ อนุญาตให้เก็บลูกที่อยู่ไกลหมู่นั้น มาเป็นลูกโยนได้ ซึ่งกะสิเฮ็ดให้ลูกโยน กลายเป็นสองลูก... การรับลูกโยนสองลูกพร้อมกัน กะยากคือกัน...)
• ขณะเล่นเก็บลูก ลูกที่กำลังเก็บ และลูกที่ใช้โยนต้องบ่ตกลงมา
• ผิดกติกาถือว่า “ ลุ่น ” เหมิดสิทธิ์เล่น ทันที
• “ ลุ่น ” อยู่ตาได๋ ต้องเล่นซ้ำตานั้นใหม่ จนกว่าสิผ่าน

วิธีการเล่น :

เก็บหนึ่ง หรือตาหนึ่ง

ผู้เล่น ถือลูกเทิงเหมิดไว้ในมือข้างหนึ่งที่ถนัด แล้วกะโยนหว่านลูกลงพื้น ให้กระจายออกจากกันดีๆ เพื่อที่สิเก็บง่าย จากนั้น กะเอามือข้างที่ถนัดนั้นล่ะ เก็บลูกขึ้นมาลูกหนึ่ง ลูกได๋กะได้ที่เห็นว่าเหมาะสม ...ลูกนี้ใช้สำหรับโยน และเอิ้นว่าลูกโยน... จากนั้น กะโยนลูกโยนขึ้น ในระยะความสูงที่พอเหมาะ แล้วกะเอามือนั้น ฟ้าวไปเก็บเอาลูกที่อยู่พื้น (ลูกที่อยู่พื้น เอิ้นว่า ลูกเก็บ) ขึ้นมา ๑ ลูก แล้วกะหงายมือรับเอาลูกโยนที่กำลังตกลงมา... รับได้แล้ว กะเอาลูกหนึ่ง ไปพักไว้มืออีกข้างหนึ่ง เหลือไว้ในมือข้างที่ถนัดลูกหนึ่ง เฮ็ดเป็นลูกโยน เพื่อเก็บเอาลูกเก็บลูกต่อไป

หลังจากเก็บลูกเก็บจนเหมิดทุกลูก โดยบ่ผิดกติกาแล้ว กะถือว่าเล่นผ่านตาหนึ่งเรียบร้อย

กติกาสำหรับตาหนึ่ง

•  ต้องเก็บเอาทีละลูก เท่านั้น

 เก็บสอง ...เก็บสาม...เก็บสี่...เก็บห้า

ลักษณะคล้ายๆ กับเก็บหนึ่ง ต่างกันแค่ เก็บเอาทีละสองลูก ...สามลูก ...สี่ลูก ...ห้าลูก

กติกาสำหรับตาสอง … สาม … สี่...ห้า

• ต้องเก็บเอาทีละสองลูก... สามลูก... สี่ลูก... ห้าลูก ยกเว้นกลุ่มลูกเศษ เช่น กรณีใช้ ๗ ลูก เก็บสี่ กะสิเศษ ๒, เก็บห้า กะสิเศษ ๑, ซึ่งกลุ่มลูกเศษนี้ สามารถสิเก็บก่อน หรือหลังกลุ่มลูกครบ กะได้
  

 เก็บคุม

ผู้เล่น ถือลูกเทิงเหมิดไว้ในมือข้างหนึ่ง จากนั้น เลือกลูกหนึ่งมาเป็นลูกโยน ใช้นิ้วชี้กับนิ้วโป้ ถือลูกโยนไว้ ส่วนลูกที่เหลือเทิงเหมิด (กรณี ใช้๗ลูก คำว่าลูกที่เหลือเทิงเหมิด กะคือ ๖ ลูก) ให้กำไว้ในอุ้งมือ จากนั้น กะโยนลูกโยนขึ้น ในระยะความสูงพอประมาณ แล้วกะ เอาลูกที่เหลือ ค่อยๆ วางลงพื้นเร็วๆ พอวางแล้ว กะให้ฟ้าวหงายมือขึ้น รับเอาลูกโยน ก่อนสิตกลงพื้น

จากนั้น กะโยนลูกโยนขึ้นอีก แล้วกะเก็บเอาลูกทั้งเหมิด ขึ้นมาพร้อมกัน แล้วกะฟ้าวหงายมือนั้น ขึ้นรับเอาลูกโยน ที่กำลังตกลงมา ต้องรับให้ได้ก่อนสิตกลงพื้น (เก็บคุม คือการเล่นโดยใช้มือแค่ข้างเดียว)

กติกาสำหรับเก็บคุม

•  ใช้มือแค่ข้างเดียว

 เก็บทิก หรือตาทิก

ผู้เล่น ถือลูกเทิงเหมิดไว้ในมือข้างที่ถนัด หงายมือขึ้น จากนั้นกะโยนลูกเทิงเหมิดขึ้น แล้วกะฟ้าวพลิกเอาหลังมือขึ้นทางเทิง พร้อมทั้งเฮ็ดมือแอ่นๆ ให้ลูกค้างง่ายๆ เด่เข้าไปรองรับ ลูกที่กำลังตกลงมา เพื่อที่ให้ลูกค้างอยู่หลังมือ … จากนั้น กะ โยนลูกที่อยู่หลังมือขึ้น แล้วกะกวักมือ รับเอาให้ได้ทุกลูกที่ค้างอยู่ เช่นค้าง ๒ ลูก กะต้องรับให้ได้เทิง ๒ ลูก... ทิกให้ได้ครบตามจำนวนที่กำหนด (เช่น ใช้ ๗ ลูก กะทิก ๕เทื่อ, ใช้๙ลูก กะทิก ๗ เทื่อ) กะเป็นอันผ่านตาทิก

กติกาสำหรับเก็บทิก

• ลูกต้องค้างอยู่หลังมือ อย่างน้อย ๒ ลูก
• ต้องรับลูกที่ค้างอยู่หลังมือ ให้ได้ทุกลูก ห้ามมีลูกยิง (ลูกยิงหมายถึง มีลูกใดลูกหนึ่ง หรือหลายลูก กระเด็นออกมาระหว่าง กวักกำเอา... ซึ่งกะหมายถึงว่า รับลูกที่ค้างอยู่หลังมือได้บ่เหมิดทุกลูก นั่นเอง)
• การกวักเอาลูกที่ค้างอยู่หลังมือ ห้ามตวัดมือในแนวซ้ายขวา หรือเอิ้นว่า ห้ามสอย ..ต้องกวักมือกำเอาลูกในแนวหน้า-หลัง เท่านั้น
• ในหนึ่งรอบการเล่น ต้องทิกให้ครบ ตามจำนวนครั้งที่กำหนด (ใช้ ๕ลูก ทิก ๓ เทื่อ,ใช้๗ลูก ทิก ๕ เทื่อ เป็นต้น) กรณี ทิกได้บ่ครบ ถือว่า “ลุ่น” การทิกต้องเริ่มนับหนึ่งใหม่
  

 เก็บเซี่ยง หรือตาทวย

ผู้เล่นถือลูกเทิงหมิดไว้ในมือ แล้วกะเอามือทั้งสองไขว่ไปทางหลัง เพื่อบ่ให้ไทอื่นเห็น หรือแหย่เข้าไปเซี่ยงในเสื้อ กะได้ จากนั้น กะกำลูกออกมาตามจำนวนที่ต้องการ หรือสิบ่เอาออกมาจักลูกเลย กะได้ แล้วกะให้อีกไทหนึ่งทายว่า ในมือนี้มีอยู่จักลูก

ถ้าทายถูก ผู้เล่นหรือผู้ที่เซี่ยงนั้น กะ “ลุ่น” เหมิดสิทธิ์เล่นต่อในรอบนั้น ถ้าทายบ่ถูก ผู้เล่นหรือผู้เซี่ยงนั้น กะมีสิทธิ์เล่นต่อได้อีกเรื่อยๆ จนกว่าสิ “ลุ่น” อยู่ตาใดตาหนึ่ง

กติกาสำหรับเก็บเซี่ยง

• ผู้เซี่ยง ต้องใช้มือข้างเดียว กำลูกให้อีกฝ่ายทาย
• ห้ามผู้ทาย จับ หรือคลำเบิ่งมือ ที่กำลูกอยู่ (กติกาข้อนี้ แล้วแต่สิกำหนด)
• ทายถูก ผู้เซี่ยง กะ “ ลุ่น ” ทายผิด ผู้เซี่ยง กะยังมีสิทธิ์ได้เล่นต่ออีก
• การเล่นต่อหลังตาเซี่ยง คือการเริ่มเล่นจากตาหนึ่งใหม่

๓. จิ๊บมือเดียว

จิ๊บมือเดียว เป็นหมากเก็บหอยที่มักเล่น ในกลุ่มผู้เล่นที่เล่นเก่งเติบแล้ว บางเทื่อกะเบื่อจิ๊บหอยธรรมดา กะอาจสิเปลี่ยนมาเล่นจิ๊บมือเดียว... (ตัวอย่างที่อธิบาย สมมติว่าใช้ ๗ ลูก)

กติกาทั่วไปสำหรับจิ๊บมือเดียว

• ต้องใช้มือข้างเดียว ข้างใดข้างหนึ่ง เล่นเท่านั้น ....ถ้าลูกไปถืกมืออีกข้างหนึ่ง ผิดกติกา
• หลังจากหว่านลูกลงพื้นแล้ว ห้ามขยับ หรือจัดลูก
• การเก็บลูก ต้องเก็บให้ตรงตามตาที่กำลังเล่น (เช่น เล่นตาสี่อยู่ ต้องเก็บกลุ่ม๔ลูก กับกลุ่ม๒ลูก รวมกันเป็นเก็บสองเทื่อ ถ้าเก็บขึ้นมา๓ลูก กะผิดกติกา)
• กรณีหว่านแล้ว เห็นว่าน่าสิเก็บยาก อนุญาตให้เก็บลูกที่อยู่พื้น ขึ้นมาเป็นลูกโยนอีกได้ (เช่น เก็บสี่... หว่านลงแล้ว กลุ่มที่สิเก็บพร้อมกันสี่ลูก มีลูกหนึ่งออกไปอยู่ไกลหมู่ เฮ็ดให้เก็บยาก กรณีนี้ อนุญาตให้เก็บลูกที่อยู่ไกลหมู่นั้น มาเป็นลูกโยนได้ ซึ่งกะสิเฮ็ดให้ลูกโยน กลายเป็นสองลูก... การรับลูกโยนสองลูกพร้อมกัน กะยากคือกัน...)
• ขณะเก็บลูก ลูกที่กำลังเก็บ และลูกที่ใช้โยนต้องบ่ตกจากมือ
• ผิดกติกาถือว่า “ ลุ่น ” เหมิดสิทธิ์เล่น ทันที
• “ ลุ่น ” อยู่ตาได๋ ต้องเล่นซ้ำตานั้นใหม่ จนกว่าสิผ่าน

วิธีการเล่น :

เก็บหนึ่ง หรือตาหนึ่ง

ผู้เล่น ถือลูกเทิงเหมิด ไว้ในมือข้างหนึ่งที่ถนัด แล้วกะ โยนหว่านลูกลงพื้น ให้กระจายออกจากกันดีๆ เพื่อที่สิเก็บง่าย จากนั้น กะเอามือข้างที่ถนัดนั้นล่ะ เก็บลูกขึ้นมาลูกหนึ่ง ลูกได๋กะได้ที่เห็นว่าเหมาะสม ...ลูกนี้ใช้สำหรับโยน และเอิ้นว่าลูกโยน... จากนั้น กะโยนลูกโยนขึ้น ในระยะความสูงที่พอเหมาะ แล้วกะเอามือนั้น ฟ้าวไปเก็บเอาลูกที่อยู่พื้น (ลูกที่อยู่พื้น เอิ้นว่า ลูกเก็บ) ขึ้นมา ๑ ลูก แล้วกะหงายมือรับเอาลูกโยน ที่กำลังตกลงมา... รับได้แล้ว กะเอาวางพักไว้หม่องได๋หม่องหนึ่ง (สิเป็นใส่ตักไว้กะได้ วางไว้ทางข้างกะได้) เหลือไว้ในมือลูกหนึ่ง เฮ็ดเป็นลูกโยน แล้วกะโยนขึ้น คือเก่า ...โยน-เก็บ-วาง ...โยน-เก็บ-วาง.. ไปจนเหมิดทุกลูก.. กะถือว่าเล่นผ่านตาหนึ่งเรียบร้อย

กติกาสำหรับตาหนึ่ง

•  ต้องเก็บเอาทีละลูก เท่านั้น

 เก็บสอง ...เก็บสาม...เก็บสี่...เก็บห้า

ลักษณะคล้าย ๆ กับเก็บหนึ่ง ต่างกันแค่ เก็บเอาทีละสองลูก... สามลูก.. สี่ลูก... ห้าลูก

กติกาสำหรับตาสอง … สาม … สี่...ห้า

• ต้องเก็บเอาทีละสองลูก... สามลูก... สี่ลูก... ห้าลูก ยกเว้นกลุ่มลูกเศษ เช่น กรณีใช้ ๗ ลูก เก็บสี่ กะสิเศษ ๒, เก็บห้า กะสิเศษ ๑, ซึ่งกลุ่มลูกเศษนี้ สามารถสิเก็บก่อนหรือหลังกลุ่มลูกครบ กะได้
  

 เก็บคุม

ผู้เล่น ถือลูกเทิงเหมิดไว้ในมือข้างหนึ่ง จากนั้น เลือกลูกหนึ่งมาเป็นลูกโยน ใช้นิ้วชี้กับนิ้วโป้ ถือลูกโยนไว้ ส่วนลูกที่เหลือเทิงเหมิด (กรณี ใช้๗ลูก คำว่าลูกที่เหลือเทิงเหมิด กะคือ ๖ ลูก) ให้กำไว้ในอุ้งมือ จากนั้น กะโยนลูกโยนขึ้น ในระยะความสูงพอประมาณ แล้วกะ เอาลูกที่เหลือ ค่อยๆ วางลงพื้นเร็วๆ พอวางแล้ว กะให้ฟ้าวหงายมือขึ้น รับเอาลูกโยน ก่อนสิตกลงพื้น

จากนั้น กะโยนลูกโยนขึ้นอีก แล้วกะเก็บเอาลูกทั้งเหมิดขึ้นมาพร้อมกัน แล้วกะฟ้าวหงายมือนั้นขึ้น รับเอาลูกโยนที่กำลังตกลงมา ต้องรับให้ได้ก่อนสิตกลงพื้น

กติกาสำหรับเก็บคุม

•  เก็บให้ได้เหมิดทุกลูก

 เก็บทิก หรือตาทิก

ผู้เล่น ถือลูกเทิงเหมิด ไว้ในมือข้างที่ถนัด หงายมือขึ้น จากนั้นกะโยนลูกเทิงเหมิดขึ้น แล้วกะฟ้าวพลิกเอาหลังมือขึ้นทางเทิง พร้อมทั้งเฮ็ดมือแอ่นๆ ให้ลูกค้างง่ายๆ เด่เข้าไปรองรับลูก ที่กำลังตกลงมา เพื่อที่ให้ลูกค้างอยู่หลังมือ … จากนั้น กะโยนลูกที่อยู่หลังมือขึ้น แล้วกะกวักมือรับเอา ให้ได้ทุกลูกที่ค้างอยู่ เช่นค้าง ๒ ลูก กะต้องรับให้ได้เทิง ๒ ลูก... ทิกให้ได้ครบตามจำนวนที่กำหนด (เช่น ใช้ ๗ ลูก กะทิก ๕เทื่อ, ใช้๙ลูก กะทิก ๗ เทื่อ) กะเป็นอันผ่านตาทิก

กติกาสำหรับเก็บทิก

• ลูกต้องค้างอยู่หลังมือ อย่างน้อย ๒ ลูก
• ต้องรับลูกที่ค้างอยู่หลังมือ ให้ได้ทุกลูก ห้ามมีลูกยิง (ลูกยิงหมายถึง มีลูกใดลูกหนึ่ง หรือหลายลูก กระเด็นออกมา ระหว่างกวักกำเอา... ซึ่งกะหมายถึงว่า รับลูกที่ค้างอยู่หลังมือได้บ่เหมิดทุกลูก นั่นเอง)
• การกวักเอาลูกที่ค้างอยู่หลังมือ ห้ามตวัดมือในแนวซ้ายขวา หรือเอิ้นว่า ห้ามสอย ..ต้องกวักมือกำเอาลูกในแนวหน้า-หลัง เท่านั้น
• ในหนึ่งรอบการเล่น ต้องทิกให้ครบ ตามจำนวนครั้งที่กำหนด (ใช้ ๕ลูก ทิก ๓ เทื่อ,ใช้๗ลูก ทิก ๕ เทื่อ เป็นต้น) กรณี ทิกได้บ่ครบ ถือว่า “ลุ่น” การทิกต้องเริ่มนับหนึ่งใหม่
  

 เก็บเซี่ยง หรือตาทวย

ผู้เล่นถือลูกเทิงหมิด ไว้ในมือข้างเดียว แล้วกะเอามือนั้น ไขว่ไปทางหลัง เพื่อบ่ให้ไทอื่นเห็น หรือแหย่เข้าไปเซี่ยงในเสื้อ กะได้ จากนั้น กะกำลูกออกมาตามจำนวนที่ต้องการ หรือสิบ่เอาออกมาจักลูกเลย กะได้ แล้วกะให้อีกไทหนึ่งทายว่า ในมือนี้มีอยู่จักลูก

ถ้าทายถูก ผู้เล่นหรือผู้ที่เซี่ยงนั้น กะ “ลุ่น” เหมิดสิทธิ์เล่นต่อในรอบนั้น ถ้าทายบ่ถูก ผู้เล่นหรือผู้เซี่ยงนั้น กะมีสิทธิ์เล่นต่อได้อีกเรื่อยๆ จนกว่าสิ “ลุ่น” อยู่ตาใดตาหนึ่ง

กติกาสำหรับเก็บเซี่ยง

• ผู้เซี่ยง ต้องใช้มือข้างเดียว กำลูกให้อีกฝ่ายทาย
• ห้ามผู้ทาย จับ หรือคลำเบิ่งมือ ที่กำลูกอยู่ (กติกาข้อนี้ แล้วแต่สิกำหนด)
• ทายถูก ผู้เซี่ยง กะ “ ลุ่น ” ทายผิด ผู้เซี่ยง กะยังมีสิทธิ์ได้เล่นต่ออีก
• การเล่นต่อหลังตาเซี่ยง คือการเริ่มเล่นจากตาหนึ่งใหม่

๔. จิ๊บบ่วาง

จิ๊บบ่วาง เป็นหมากเก็บหอยที่มักเล่น ในกลุ่มผู้เล่นที่เล่นเก่งเติบแล้ว บางเทื่อกะเบื่อจิ๊บหอยธรรมดา เบื่อจิ๊บมือเดียว กะอาจสิเปลี่ยนมาเล่นจิ๊บบ่วาง... ซึ่งจิ๊บบ่วางนี้ โดยรวมแล้ว กะคล้ายกันกับจิ๊บมือเดียว นั่นล่ะ ต่างกันแค่ บ่วางลูกลง ลูกที่เก็บได้แล้ว ต้องกำหรือถือไว้ ในมือข้างนั้นตลอด... (ตัวอย่างที่อธิบาย สมมติว่าใช้ ๗ ลูก)

กติกาทั่วไปสำหรับจิ๊บบ่วาง

• ต้องใช้มือข้างเดียว ข้างใดข้างหนึ่ง เล่นเท่านั้น ....ถ้าลูกไปถืกมืออีกข้างหนึ่ง ผิดกติกา
• ต้องบ่วางลูกที่เก็บขึ้นมาจากพื้นแล้ว ลงพักไว้หม่องใดหม่องหนึ่ง นั่นคือ ต้องถือไว้ในมือข้างนั้นตลอด จนกว่าสิเล่นแต่ละตาจบ
• หลังจากหว่านลูกลงพื้นแล้ว ห้ามขยับ หรือจัดลูก
• การเก็บลูก ต้องเก็บให้ตรงตามตาที่กำลังเล่น (เช่น เล่นตาสี่อยู่ ต้องเก็บกลุ่ม๔ลูก กับกลุ่ม๒ลูก รวมกันเป็นเก็บสองเทื่อ ถ้าเก็บขึ้นมา๓ลูก กะผิดกติกา)
• กรณีหว่านแล้ว เห็นว่าน่าสิเก็บยาก อนุญาตให้เก็บลูกที่อยู่พื้นขึ้นมาเป็นลูกโยนอีกได้ (เช่น เก็บสี่... หว่านลงแล้ว กลุ่มที่สิเก็บพร้อมกันสี่ลูก มีลูกหนึ่งออกไปอยู่ไกลหมู่ เฮ็ดให้เก็บยาก กรณีนี้ อนุญาตให้เก็บลูกที่อยู่ไกลหมู่นั้น มาเป็นลูกโยนได้ ซึ่งกะสิเฮ็ดให้ลูกโยน กลายเป็นสองลูก... การรับลูกโยนสองลูกพร้อมกัน กะยากคือกัน... แต่ในทางปฏิบัติ เฮ็ดได้เฉพาะโยนเทื่อแรก ของตานั้นๆ เพราะเทื่อต่อไป ย่อนว่ามีลูกอยู่ในมือหลายๆ ลูก เฮ็ดให้บ่สามารถไปเก็บลูกนั้นขึ้นมาได้.. อย่าลืมว่า ใช้มือข้างเดียวเด้อ...)
• ขณะเก็บลูก ลูกที่กำลังเก็บ ลูกที่ใช้โยน และลูกที่เก็บได้แล้วซึ่งถือกำไว้ในมือ ต้องบ่หลุดตกจากมือ
• ผิดกติกาถือว่า “ ลุ่น ” เหมิดสิทธิ์เล่น ทันที
• “ ลุ่น ” อยู่ตาได๋ ต้องเล่นซ้ำตานั้นใหม่ จนกว่าสิผ่าน

วิธีการเล่น :

เก็บหนึ่ง หรือตาหนึ่ง

ผู้เล่น ถือลูกเทิงเหมิดไว้ในมือข้างหนึ่งที่ถนัด แล้วกะโยนหว่านลูกลงพื้น ให้กระจายออกจากกันดีๆ เพื่อที่สิเก็บง่าย จากนั้น กะเอามือข้างที่ถนัดนั้นล่ะ เก็บลูกขึ้นมาลูกหนึ่ง ลูกได๋กะได้ที่เห็นว่าเหมาะสม ...ลูกนี้ใช้สำหรับโยน และเอิ้นว่าลูกโยน... จากนั้น กะโยนลูกโยนขึ้นในระยะความสูงที่พอเหมาะ แล้วกะเอามือนั้น ฟ้าวไปเก็บเอาลูกที่อยู่พื้น (ลูกที่อยู่พื้น เอิ้นว่า ลูกเก็บ) ขึ้นมา ๑ ลูก แล้วกะหงายมือรับเอาลูกโยน ที่กำลังตกลงมา... รับได้แล้ว กะถือกำเอาไว้ในมือนั้นนั่นล่ะ ห้ามวางลูกลงเด็ดขาด (เพราะเป็นจิ๊บบ่วาง) ... จากนั้นกะใช้ลูกลูกหนึ่ง เฮ็ดเป็นลูกโยน แล้วกะโยนขึ้น คือเก่า ...โยน-เก็บ ...โยน-เก็บ.. ไปจนเหมิดทุกลูก.. กะถือว่าเล่นผ่านตาหนึ่งเรียบร้อย

 
กติกาสำหรับตาหนึ่ง

•  ต้องเก็บเอาทีละลูก เท่านั้น

 เก็บสอง ...เก็บสาม...เก็บสี่...เก็บห้า

ลักษณะคล้าย ๆ กับเก็บหนึ่ง ต่างกันแค่ เก็บเอาทีละสองลูก... สามลูก.. สี่ลูก... ห้าลูก

กติกาสำหรับตาสอง … สาม … สี่...ห้า

• ต้องเก็บเอาทีละสองลูก... สามลูก... สี่ลูก... ห้าลูก ยกเว้นกลุ่มลูกเศษ เช่น กรณีใช้ ๗ ลูก เก็บสี่ กะสิเศษ ๒, เก็บห้า กะสิเศษ ๑, ซึ่งกลุ่มลูกเศษนี้ สามารถสิเก็บก่อนหรือหลังกลุ่มลูกครบ กะได้

 เก็บคุม

ผู้เล่น ถือลูกเทิงเหมิดไว้ในมือข้างหนึ่ง จากนั้น เลือกลูกหนึ่งมาเป็นลูกโยน ใช้นิ้วชี้กับนิ้วโป้ถือลูกโยนไว้ ส่วนลูกที่เหลือเทิงเหมิด (กรณี ใช้๗ลูก คำว่าลูกที่เหลือเทิงเหมิด กะคือ ๖ ลูก) ให้กำไว้ในอุ้งมือ จากนั้น กะโยนลูกโยนขึ้น ในระยะความสูงพอประมาณ แล้วกะเอาลูกที่เหลือ ค่อยๆ วางลงพื้นเร็วๆ พอวางแล้ว กะให้ฟ้าวหงายมือขึ้น รับเอาลูกโยน ก่อนสิตกลงพื้น

จากนั้น กะโยนลูกโยนขึ้นอีก แล้วกะเก็บเอาลูกทั้งเหมิดขึ้นมาพร้อมกัน แล้วกะฟ้าวหงายมือนั้นขึ้น รับเอาลูกโยนที่กำลังตกลงมา ต้องรับให้ได้ก่อนสิตกลงพื้น

กติกาสำหรับเก็บคุม

•  เก็บให้ได้เหมิดทุกลูก

 เก็บทิก หรือตาทิก

ผู้เล่น ถือลูกเทิงเหมิดไว้ในมือข้างที่ถนัด หงายมือขึ้น จากนั้น กะโยนลูกเทิงเหมิดขึ้น แล้วกะฟ้าวพลิกเอาหลังมือขึ้นทางเทิง พร้อมทั้งเฮ็ดมือแอ่นๆ ให้ลูกค้างง่ายๆ เด่เข้าไปรองรับลูก ที่กำลังตกลงมา เพื่อที่ให้ลูกค้างอยู่หลังมือ … จากนั้น กะโยนลูกที่อยู่หลังมือขึ้น แล้วกะกวักมือรับเอาให้ได้ทุกลูกที่ค้างอยู่ เช่นค้าง ๒ ลูก กะต้องรับให้ได้เทิง ๒ ลูก... ทิกให้ได้ครบตามจำนวนที่กำหนด (เช่น ใช้ ๗ ลูก กะทิก ๕เทื่อ, ใช้๙ลูก กะทิก ๗ เทื่อ) กะเป็นอันผ่านตาทิก

กติกาสำหรับเก็บทิก

• ลูกต้องค้างอยู่หลังมือ อย่างน้อย ๒ ลูก
• ต้องรับลูกที่ค้างอยู่หลังมือ ให้ได้ทุกลูก ห้ามมีลูกยิง (ลูกยิงหมายถึง มีลูกใดลูกหนึ่ง หรือหลายลูก กระเด็นออกมา ระหว่างกวักกำเอา... ซึ่งกะหมายถึงว่า รับลูกที่ค้างอยู่หลังมือได้บ่เหมิดทุกลูก นั่นเอง)
• การกวักเอาลูกที่ค้างอยู่หลังมือ ห้ามตวัดมือในแนวซ้าย-ขวา หรือเอิ้นว่า ห้ามสอย ..ต้องกวักมือกำเอาลูกในแนวหน้า-หลัง เท่านั้น
• ในหนึ่งรอบการเล่น ต้องทิกให้ครบ ตามจำนวนครั้งที่กำหนด (ใช้ ๕ลูก ทิก ๓ เทื่อ,ใช้๗ลูก ทิก ๕ เทื่อ เป็นต้น) กรณี ทิกได้บ่ครบ ถือว่า “ลุ่น” การทิกต้องเริ่มนับหนึ่งใหม่

 เก็บเซี่ยง หรือตาทวย

ผู้เล่นถือลูกเทิงหมิด ไว้ในมือข้างเดียว แล้วกะเอามือนั้นไขว่ไปทางหลัง เพื่อบ่ให้ไทอื่นเห็น หรือแหย่เข้าไปเซี่ยงในเสื้อ กะได้ จากนั้น กะกำลูกออกมาตามจำนวนที่ต้องการ หรือสิบ่เอาออกมาจักลูกเลย กะได้ แล้วกะให้อีกไทหนึ่งทายว่า ในมือนี้มีอยู่จักลูก

ถ้าทายถูก ผู้เล่นหรือผู้ที่เซี่ยงนั้น กะ “ลุ่น” เหมิดสิทธิ์เล่นต่อในรอบนั้น ถ้าทายบ่ถูก ผู้เล่นหรือผู้เซี่ยงนั้น กะมีสิทธิ์เล่นต่อได้อีกเรื่อยๆ จนกว่าสิ “ลุ่น” อยู่ตาใดตาหนึ่ง

กติกาสำหรับเก็บเซี่ยง

• ผู้เซี่ยง ต้องใช้มือข้างเดียว กำลูกให้อีกฝ่ายทาย
• ห้ามผู้ทาย จับ หรือคลำเบิ่งมือ ที่กำลูกอยู่ (กติกาข้อนี้ แล้วแต่สิกำหนด)
• ทายถูก ผู้เซี่ยง กะ “ ลุ่น ” ทายผิด ผู้เซี่ยง กะยังมีสิทธิ์ได้เล่นต่ออีก
• การเล่นต่อหลังตาเซี่ยง คือการเริ่มเล่นจากตาหนึ่งใหม่

๕. จิ๊บบ่ซูน

จิ๊บบ่ซูน เป็นหมากเก็บหอยที่มักเล่น ในกลุ่มผู้เล่นที่เล่นเก่งแล้ว บางเทื่อกะเบื่อจิ๊บหอยธรรมดา เบื่อจิ๊บมือเดียว เบื่อจิ๊บบ่วาง กะอาจสิเปลี่ยนมาเล่นจิ๊บบ่ซูน... ซึ่งจิ๊บบ่ซูนนี้ โดยรวมแล้วกะคล้ายกัน กับจิ๊บหอยธรรมดานั่นล่ะ ต่างกันแค่ ขณะโยน-เก็บลูก มือต้องบ่ซูนลูกอื่นที่บ่เกี่ยวข้อง ซึ่งกะคือ ห้ามซูนลูกที่บ่ได้ต้องการเก็บขึ้นมา นั่นล่ะ (ตัวอย่างที่อธิบาย สมมติว่าใช้ ๗ ลูก)

กติกาทั่วไปสำหรับจิ๊บบ่ซูน

• หลังจากหว่านลูกลงพื้นแล้ว ห้ามขยับ หรือจัดลูก
• ขณะเก็บลูก มือห้ามซูนลูกอื่น ที่บ่ได้ต้องการเก็บ... ลูกซูนลูก บ่เป็นหยัง...
• การเก็บลูก ต้องเก็บให้ตรงตามตาที่กำลังเล่น (เช่น เล่นตาสี่อยู่ ต้องเก็บกลุ่ม๔ลูก กับกลุ่ม๒ลูก รวมกันเป็นเก็บสองเทื่อ ถ้าเก็บขึ้นมา๓ลูก กะผิดกติกา)
• กรณีหว่านแล้ว เห็นว่าน่าสิเก็บยาก อนุญาตให้เก็บลูก ที่อยู่พื้นขึ้นมาเป็นลูกโยนอีกได้ (เช่น เก็บสี่... หว่านลงแล้ว กลุ่มที่สิเก็บพร้อมกันสี่ลูก มีลูกหนึ่งออกไปอยู่ไกลหมู่ เฮ็ดให้เก็บยาก กรณีนี้ อนุญาตให้เก็บลูกที่อยู่ไกลหมู่นั้น มาเป็นลูกโยนได้ ซึ่งกะสิเฮ็ดให้ลูกโยน กลายเป็นสองลูก... การรับลูกโยนสองลูกพร้อมกัน กะยากคือกัน...)
• ขณะเก็บลูก ลูกที่กำลังเก็บ และลูกที่ใช้โยนต้องบ่ตกลงมา
• ผิดกติกาถือว่า “ ลุ่น ” เหมิดสิทธิ์เล่น ทันที
• “ ลุ่น ” อยู่ตาได๋ ต้องเล่นซ้ำตานั้นใหม่ จนกว่าสิผ่าน

วิธีการเล่น :

เก็บหนึ่ง หรือตาหนึ่ง

ผู้เล่น ถือลูกเทิงเหมิด ไว้ในมือข้างหนึ่งที่ถนัด แล้วกะ โยนหว่านลูกลงพื้น ให้กระจายออกจากกันดีๆ กระจายห่างๆ กันแฮ่งดี เพื่อที่สิเก็บง่าย หรือซูนยาก จากนั้น กะเอามือข้างที่ถนัดนั้นล่ะ เก็บลูกขึ้นมาลูกหนึ่ง ลูกได๋กะได้ที่เห็นว่าเหมาะสม ...ลูกนี้ใช้สำหรับโยน และเอิ้นว่าลูกโยน... จากนั้น กะโยนลูกโยนขึ้น ในระยะความสูงที่พอเหมาะ แล้วกะเอามือนั้น ฟ้าวไป ค่อยๆ เก็บเอาลูกที่อยู่พื้น (ลูกที่อยู่พื้น เอิ้นว่า ลูกเก็บ) ขึ้นมา ๑ ลูก แล้วกะหงายมือรับเอาลูกโยนที่กำลังตกลงมา... รับได้แล้ว กะเอาลูกหนึ่ง ไปพักไว้มืออีกข้างหนึ่ง เหลือไว้ในมือข้างที่ถนัดลูกหนึ่ง เฮ็ดเป็นลูกโยน เพื่อเก็บเอาลูกเก็บลูกต่อไป

หลังจากเก็บลูกเก็บจนเหมิดทุกลูก โดยบ่ผิดกติกา แล้ว กะถือว่าเล่นผ่านตาหนึ่งเรียบร้อย

กติกาสำหรับตาหนึ่ง

•  ต้องเก็บเอาทีละลูก เท่านั้น

 เก็บสอง ...เก็บสาม...เก็บสี่...เก็บห้า

ลักษณะคล้าย ๆ กับเก็บหนึ่ง ต่างกันแค่ เก็บเอาทีละสองลูก... สามลูก.. สี่ลูก... ห้าลูก

กติกาสำหรับตาสอง … สาม … สี่...ห้า

• ต้องเก็บเอาทีละสองลูก... สามลูก... สี่ลูก... ห้าลูก ยกเว้นกลุ่มลูกเศษ เช่น กรณีใช้ ๗ ลูก เก็บสี่ กะสิเศษ ๒, เก็บห้า กะสิเศษ ๑, ซึ่งกลุ่มลูกเศษนี้ สามารถสิเก็บก่อนหรือหลังกลุ่มลูกครบ กะได้

 เก็บคุม

ผู้เล่น ถือลูกเทิงเหมิด ไว้ในมือข้างหนึ่ง จากนั้น เลือกลูกหนึ่งมาเป็นลูกโยน ใช้นิ้วชี้กับนิ้วโป้ ถือลูกโยนไว้ ส่วนลูกที่เหลือเทิงเหมิด (กรณี ใช้๗ลูก คำว่าลูกที่เหลือเทิงเหมิด กะคือ ๖ ลูก) ให้กำไว้ในอุ้งมือ จากนั้น กะโยนลูกโยนขึ้น ในระยะความสูงพอประมาณ แล้วกะ เอาลูกที่เหลือ ค่อยๆ วางลงพื้นเร็วๆ พอวางแล้ว กะให้ฟ้าวหงายมือขึ้น รับเอาลูกโยน ก่อนสิตกลงพื้น

จากนั้น กะโยนลูกโยนขึ้นอีก แล้วกะเก็บเอาลูกทั้งเหมิดขึ้นมาพร้อมกัน แล้วกะฟ้าวหงายมือนั้น ขึ้นรับเอาลูกโยนที่กำลังตกลงมา ต้องรับให้ได้ก่อนสิตกลงพื้น

กติกาสำหรับเก็บคุม

•  ใช้มือแค่ข้างเดียว

 เก็บทิก หรือตาทิก

ผู้เล่น ถือลูกเทิงเหมิด ไว้ในมือข้างที่ถนัด หงายมือขึ้น จากนั้นกะโยนลูกเทิงเหมิดขึ้น แล้วกะฟ้าวพลิกเอาหลังมือขึ้นทางเทิง พร้อมทั้งเฮ็ดมือแอ่นๆ ให้ลูกค้างง่ายๆ เด่เข้าไปรองรับลูก ที่กำลังตกลงมา เพื่อที่ให้ลูกค้างอยู่หลังมือ … จากนั้น กะโยนลูกที่อยู่หลังมือขึ้น แล้วกะกวักมือรับเอา ให้ได้ทุกลูกที่ค้างอยู่ เช่นค้าง ๒ ลูก กะต้องรับให้ได้เทิง ๒ ลูก...ทิกให้ได้ครบตามจำนวนที่กำหนด (เช่น ใช้ ๗ ลูก กะทิก ๕เทื่อ, ใช้๙ลูก กะทิก ๗ เทื่อ) กะเป็นอันผ่านตาทิก

กติกาสำหรับเก็บทิก

• ลูกต้องค้างอยู่หลังมือ อย่างน้อย ๒ ลูก
• ต้องรับลูกที่ค้างอยู่หลังมือ ให้ได้ทุกลูก ห้ามมีลูกยิง (ลูกยิงหมายถึง มีลูกใดลูกหนึ่ง หรือหลายลูก กระเด็นออกมา ระหว่างกวักกำเอา... ซึ่งกะหมายถึงว่า รับลูกที่ค้างอยู่หลังมือได้บ่เหมิดทุกลูก นั่นเอง)
• การกวักเอาลูกที่ค้างอยู่หลังมือ ห้ามตวัดมือในแนวซ้าย-ขวา หรือเอิ้นว่า ห้ามสอย ..ต้องกวักมือกำเอาลูก ในแนวหน้า-หลัง เท่านั้น
• ในหนึ่งรอบการเล่น ต้องทิกให้ครบ ตามจำนวนครั้งที่กำหนด (ใช้ ๕ลูก ทิก ๓ เทื่อ,ใช้๗ลูก ทิก ๕ เทื่อ เป็นต้น) กรณี ทิกได้บ่ครบ ถือว่า “ลุ่น” การทิกต้องเริ่มนับหนึ่งใหม่

 เก็บเซี่ยง หรือตาทวย

ผู้เล่นถือลูกเทิงหมิดไว้ในมือ แล้วกะเอามือทั้งสองไขว่ไปทางหลัง เพื่อบ่ให้ไทอื่นเห็น หรือแหย่เข้าไปเซี่ยงในเสื้อ กะได้ จากนั้น กะกำลูกออกมาตามจำนวนที่ต้องการ หรือสิบ่เอาออกมาจักลูกเลย กะได้ แล้วกะให้อีกไทหนึ่งทายว่า ในมือนี้มีอยู่จักลูก

ถ้าทายถูก ผู้เล่นหรือผู้ที่เซี่ยงนั้น กะ “ลุ่น” เหมิดสิทธิ์เล่นต่อในรอบนั้น ถ้าทายบ่ถูก ผู้เล่นหรือผู้เซี่ยงนั้น กะมีสิทธิ์เล่นต่อได้อีกเรื่อยๆ จนกว่าสิ “ลุ่น” อยู่ตาใดตาหนึ่ง

กติกาสำหรับเก็บเซี่ยง

• ผู้เซี่ยง ต้องใช้มือข้างเดียว กำลูกให้อีกฝ่ายทาย
• ห้ามผู้ทาย จับ หรือคลำเบิ่งมือ ที่กำลูกอยู่ (กติกาข้อนี้ แล้วแต่สิกำหนด)
• ทายถูก ผู้เซี่ยง กะ “ ลุ่น ” ทายผิด ผู้เซี่ยง กะยังมีสิทธิ์ได้เล่นต่ออีก
• การเล่นต่อหลังตาเซี่ยง คือการเริ่มเล่นจากตาหนึ่งใหม่

กลับด้านบน