โครงเรื่อง ดัดแปลงจากนิทานอีสป
กลอนผญาโดย มังกรเดียวดาย


มื้อนึง หลังจากปากกินข้าว หย่ำหลายจนม้อยเมื่อย
ปากก็จ่มไปเรื่อย จาเว้าให้หมู่ฟัง

“ซังหลายเด่ ท้องเปขี้คร้านใหญ่
ใช้เฮ็ดหยังกะบ่ได้ มัวถ่าแต่อาหาร
ท้องขี้คร้าน วันวันถ่าแต่อิ่ม
ยามเฮาซิมลงท้อง เสียงฮ้องจั่งค่อยเซา
ฮอดยามเซ้า ตื่นนอนผัดหิวใหม่
ข้อยเบื่อหน่ายแท้แท้ ซังท้องผู้ค่องคอย”

“ขาของข้อย ย่างหลายจนล้าเมื่อย
ย่างอยู่เรื่อย จนขาล้าพ่องรา”

“มือของข้า หยิบบายบ่หยุดหย่อน
บ่ได้พักบ่ได้ผ่อน เทิงหยิบบายข้าวน้ำ สนองท้องให้อิ่มพี”

ปากได้ทีจึงจาต้าน ทรมานให้ท้องเมื่อย
ให้ท้องเหนื่อยอิดล้า โหยหิ้วหอดหิว
ให้ท้องกิ่วท้องแห้ง เหมิดแฮงล้าเมื่อย
ทรมานไปเรื่อย จนเซาคร้านจั่งค่อยเซา

ตั้งแต่นั้น ปากเลยบ่กินข้าว หยุดเซากินน้ำท่า
ทรมาร์พุงท้อง หลงย้องว่าโตดี
เป็นแบบนี้ ติดต่อหลายวัน
นานเหิงนาน ท้องหิวโหยหิ้ว
ท้องกิ่วก้อม พุงฮ่อมผอมโซ
ตาโกนโบ๋ พร่ามัวมองมั่ว
ตัวตนเจ้า ผอมโซโตจ่อย
เมื่อยซ้อยม้อย เหมิดร่างฮ่างคิง
วิงเวียนหน้า ขาราหน้าหล่า
ปากอิดล้า โหยแห้งอ่อนแฮง
นอนแอ้งแม้ง แฮงสิย่างบ่มีไหว
มือสิบายบ่มีแฮง แข้งราขาล้า

ท้องจึงจาคำอ้อน วิงวอนกินข้าวแหน่
คันบ่กินหมู่สิแย่ ไปหน้าบ่ถอย
เซื่อคำข้อย เซาสาอย่าอวดเบ่ง
อย่าข่มเหงหมู่เพื่อน เบือนหน้าหน่ายแหนง

ปากโหยแห้ง โฮยแฮงง่อยงิ่น
จึงยอมกินข้าวน้ำ ลงท้องตื่มเติม
แฮงจึงเริ่ม กลับต่าวคืนมา
มีกำลังวังซา แขนขาหยับย้าย

บัดนั้น ใจได้ตรองเห็นแจ้ง ฮู้ฮ่อมความจริง
ฮ่างคิงคน อันเดียวทั้งร่าง
บ่-อาจหมางเมินถิ่ม เห็นตนดีกว่าหมู่
ควรอิดูพวกเพื่อน คือด้ามดั่งตน

อันว่าคนเฮานี้ ธาตุสี่โฮมกัน
ปฐวีคือดิน อาโปคือน้ำ
วาโยธาตุ คือลมเลื่อนหลั่น
เตโชธาตุ คือไฟฮ้อนอุ่นไอ

โฮมกันได้ เป็นฮูปกายปั้นหล่อ
ก่อแปงสร้าง เจริญขึ้นเป็นฮ่างคิง
สิงกายเนื้อ สืบหน่อคือจิต
ปานแถนเนรมิต ปั้นคนแสนข้น
“คนเฮานี่ คนดีดีมันจั่งแม่น
คนให้มันแข่นแข่น เหนียวตุ้ยจั่งแม่นคน”

อันว่าก้น คนเฮาใช้นั่ง
ขาย่างย้าย บายต้องแม่นมือ
แดงดำปื้อ ตาส่องมองดู
หูฟังเสียง ดังดมดอมด้าว
ปากกินข้าว วาจาเว้าจ่ม
ผมและคิ้ว ประดับหน้าว่างาม

ทำหน้าที่ โดยดีโดยต่าง
ตั้งต่อเตื้อง เสมอด้ามโดยธรรม
ทำหน้าที่ บทบาทแห่งตน
แต่ละส่วนของคน สามัคคีเพรียงพร้อม
กายาย่อม อยู่ดีมีแฮงยิ่ง
คิงสบายพ่าง ขวัญฮ่างสบายดี

นี่ล่ะน้อพี่น้อง คองผญาเพิ่นจั่งว่า
“บัวอาศัยเซิ่งน้ำ ปลาเพิ่งวังตม                 ไพร่กับนาย เพิ่งกันโดยด้าม
อันว่าเสือสางช้าง กวางฟานอาศัยป่า          ป่าอาศัยสิ่งฮ้าย หนาแน่นมืดมุง
เฮาอาศัยเพิ่งบ้าน บ้านกะเพิ่งบุญเฮา          คันหากเฮาหนีเสีย สิเกิดเป็นดงไม้
คันเฮาหนีไกลบ้าน เฮือนชานสิเป็นป่า         บ้านสิเป็นเหล่าเฮื้อ เครือเกี้ยวมืดมุง
เฮาอาศัยพวกพ้อง น้องนุ่งสหายเกลอ          เขาก็อาศัยเฮา จึงเป็นเมืองบ้าน
คนหากอาศัยด้วย ดอมคนเป็นหมู่              บ่มีไผอยู่ยั้ง ทอนท้อผู้เดียว ได้แหล่ว” 

มังกรเดียวดาย