กาลครั้งนึงนั้น...
ณ ท่งกว้าง หญ้าเขียวงามอั้วลั้วอ่อน
อรชรอ้อนแอ้น ไหวพลิ้ว ลิ่วลู่ลม
ดอมดมดอก ดารดาษดวงหอม
ตอมเกสร กลีบผกา มาลาไม้

แดนต่ำใต้ โลกาฟ้าหย่อนหย่อน
ตาเว็นจรอ่วยขึ้น ทอทาบบูรพา
เมฆาล่อง ไหลวนบนฟ้าใหญ่
ชีวิตในโลกหล้า ป่ากว้าง เริ่มบทจร

กล่าวถึงอึ่งอ่อนน้อย วัยเยาว์ ครอบครัวนึง
อึ่งน้อยน้อย ลาอึ่งแม่ ออกหากิน
ออกจากดินคือบ้าน เฮือนซานหม่องเนาอยู่
สู่ท่งกว้าง ป่าหญ้า หาอาหาร
สุขสำราญแซบซ้อย ต้อยแมลง สำแดงเดช
เลสเล่นลิ้น เลียต้อย สอยแมลง

ยังมีงัวแดงโตด หากินยอดหญ้าอ่อน
ลมวีวอนพัดต้อง งัวแดงจ้อง เฝ้าและเล็ม
สุขเกษมแซบซ้อย อ้อยอิ่ง จรลี
งัวแดงโตดโตพี ดุ่มเดินดินด้าว
งัวสี่เท้า บ่ระวังสังเกตฮ่อม
ตีนจึงกอมเหยียบแต้ แบ๋ท้อง อึ่งอ่อนวัย

โตนึงตายไปแล้ว โตสองถืกเหยียบต่อ
สามสี่ห้าตายม่อล่อ เหลือรอดเพียงโตเดียว
อึ่งก็เหลียวแลหลิ่ง หนทางกลับต่าว
กระโดดกลับฟั่งฟ้าว เมือบ้านหาแม่ตน

แม่ฉงนแปลกใจแท้ สอดสายตาเหลือบแล บ่เห็นลูกน้อกลับต่าว
เห็นลูกน้อยผู้อ่อนเยาว์ เพียงโตเดียวท่อนั้น ผันผ่ายต่าวมา
แม่จึงวาจาต้าน ขานคำ เอ่ยถามลูก
"พี่และน้องของเจ้า หายไปไส
หรือว่าคนใจร้าย จับไปแกง ต้มปิ้งจี่
หรือว่ามีภัยฮ้าย อื่นแท้ แมนแนวได๋ (บอกแม่มาดู้ลูกเอ้ย)"

"อีแม่เอ้ย...
ลูกเห็นสัตว์ฮูปฮ้าย โตใหญ่มหึมา
บาทาใหญ่ตีนโต ปาดทิโธ ประหลาดล้น
มันหากวนเวียนฮอบ หากินคำบักใหญ่
มันได้เหยียบพี่น้อง ตายเกี้ยง บ่เหลือ
ลูกต่าวเมือมาได้ หวิดรอดชีวิต
นับว่าโชคอำนวย ช่วยชูหนุนค้ำ"

ได้ฟังคำลูกเว้า อึ่งผู้เขลา ปัญญาโง่
คึดว่าโตใหญ่เลิศ สูงล้ำกว่าไผ
เข้าใจว่าตนนี่ บ่มีผู้มาเทียม
ย่อนเห็นเพียงแมลง หมู่หนอนโตน้อย
จึงได้วาจาถ้อย ถามความ สืบต่อ
"สัตว์ที่ว่าใหญ่กะด้อ มันใหญ่แท้ท่อได๋"

ลูกจึงเผยคำให้ วาจาต้านกล่าว
"ใหญ่กว่าแม่หลายเท่า จริงแท้อีหลี"

แม่บ่อรีรอซ้า พองโตให้สูงใหญ่
แล้วก็ไถ่ถามลูก "ใหญ่พอแล้ว หรือบ่น้อ"

พองโตขึ้น ปานได๋กะบ่ท่อ
ใหญ่บ่พอสิเทียบ เทียมเท่าโตงัว  
อึ่งก็มัวพองขึ้น หวังพุงใหญ่ ยืดขยาย
อึ่งเลยท้องแตกตาย ย่อนบ่เจียมตนตั้ง

ฟังเอาเด้อพี่น้อง คองผญาเพิ่นพาว่า
ผญาครูเพิ่นสอนไว้ ฟังแล้วฮิ่นตรอง...
"ชื่อว่าจันทร์เพ็งแจ้ง บ่ปานแสงสุริเยศ   แสงกระบองหมื่นเล่ม บ่ปานแจ้งแห่งเดือน”
“แนวหลานหล่อนบ่ปูนปานเจ้าย่า    เด็กน้อยฮู้ตั้งล้านบ่ปานเถ้าผู้เดียว"

มังกรเดียวดาย