โครงเรื่อง ดัดแปลงจากนิทานอีสป
กลอนผญาโดย มังกรเดียวดาย


ยังมีนาท่งกว้าง เขตแดนดอนเหล่า
ฮ้อนอูดเอ้า นาแล้งค่ำแลง
ดอกจานแดงดอกคูนแย้ม แต้มแต่งดอนนา
ตะแบกดารดาษสี เสียบซอนบานซ้อน

ดอนดงด้าน กระเจียวบานอีรอกป่ง
จินูนลงมุดลี้ ดุดด้าวต่าวฮู
งูหนูแย้ กะปอมก่าออกหากิน
กะบี้โบยโผผิน บินซอมตอมไม้

บ่ห่างไกลนาข้าว ดงเลาใกล้เหล่า
ดอกสะเดาบานแบ้ง สะแบงบ้างเบ่งบาน
ยังมีจักจั่นน้อย โตหนึ่งพวมแวง
เนาอยู่ต้นสะแบง แข่งงันขันฮ้อง
วั่นๆก้อง ฮ้องเฮเสม่วน
เอาแต่ซวนหมู่เล่น ตาเว็นค้อยค่ำคอย
เมื่อยซ้อยม้อย ค้อยค่ำเมือนอน
บ่ออนซอนเรื่องกิน บ่ถวิลเรื่องท้อง
เอาแต่ฮ้อง อี้อีอยู่วั้นวั่น
เวียกบ่การงานบ่สร้าง คาอ้างแต่ฮ้องเพลง
คาแต่เส็งเสียงฮ้อง ประลองเสียงบ่ฮู้เบื่อ
บ่มีเผื่อปากท้อง ภายหน้าสิอยู่ดาย

อันว่าใต้ง่าไม้ กิ่งสะแบงแขนงง่า
มีเผิ่งอาศัยซ้น เสริมสร้างสืบฮัง
รวมพลังกันสร้าง แปงฮังขึ้นมาใหม่
หาน้ำหวานดอกไม้ สะสมไว้เผื่อกาลไกล
ยามเมื่อดวงดอกไม้ ผกาใหม่บานซอน
กลีบผกาเกสร แทรกซอนแซมซ้อน
เผิ่งก็ผินบินว่อน ซอกซอนดูดดื่ม
เก็บน้ำหวานตื่มไว้ ในฮังเผิ่งกิ่งสะแบง
ซ่อยกันแปงบ่มีคร้าน เวียกงานบ่มีจ่ม
สะสมอาหารไว้ เผื่อใช้ในกาลไกล

พรรษาย้าย เข้าสู่ยามวสันต์
หัวลมหันพัดพา ขี้ฝ่าฝนลินย้อย
หัวลมค้อย ฝนปรอยบ่ซาส่วง
หัวลมหน่วงฝนเคล้า หนาวซ้ำละอองไอ

จาระนัยคืนบั้น จักจั่นผู้เสียงใส
ถืกฝนไหลโฮยฮำ เปียกปอนนอนเปลี้ย
กายอ่อนเพลียหิวหอด โหยหิวท้องกิ่ว
หิวน้ำหวานดอกไม้ จึงไต่ก้อยก่อมกอย
ง่อยงกเงิ่น เดินไต่ง่าสะแบง
แงงส่องหา ผกาหวานบ่พานพ้อ
จึงจาขอน้ำเผิ่ง กิ่งสะแบงด้วยแฮงอ่อน
“ขอน้ำหวานเฮาแหน่ถ่อน พอได้เติมแฮง”

เผิ่งจาแย้ง ถามความจักจั่น
“ตอนน้ำหวานหน้าแล้ง เจ้าแปงสร้างอีหยัง (อยู่น้อ)
สังบ่คึดแปงสร้าง หาอาหารไว้กินแหน่
คือเอาแต่เฮฮ้อง เที่ยวเล่นตลอดเว็น
เป็นจั่งซี้ ไผน้อสิมาซ่อย
ไผสิคอยหล่ำเลี้ยง เคียงยู้ซ่อยซู
ไผสิอิดูเจ้า ผู้ขลาดเขลาขี้คร้านใหญ่
ให้หลบไปไกลพุ้น ตูข่อยบ่ปราณี (ดอกเด้อ)”

จักจั่นจำใจลี้ หลีกหนีม้อยเมื่อย
ขาลากเลื้อย โหยหิ้วหอดหิว
ปลิวหล่นร่วง ง่าสะแบงแฮงล้าอ่อน
ได้แต่นอนแอ้งแม้ง แงงหน้าด่าเจ้าของ

นี่ละน้อพี่น้อง คองผญาเพิ่นสอนว่า..
“ไผสิมาแปงสร้าง ฮวงฮังให้เฮาอยู่        ปากบ่กัดตีนบ่ทื้น สังสิได้อยู่ฮัง”
“ให้เจ้าหมั่นแปงสร้าง สืบฮังคือเผิ่งต่อ    อย่าสุรีรอคร้าน มัวเล่นบ่ดี”
“ไผผู้มัวเมาคร้าน การงานตั้งต่อ            บ่มีวันสิพบพ้อ เงินล้านค่าแพง”

มังกรเดียวดาย