ณ ท่งนาฟากห้วย ข้าวฮวงงาม เหลืองอร่าม
เม็ดต่งงาม ย้อยระย้า นาข้าวอุดมผล
ชาวนาเป็นสุขล้น ในผลงาน ชื่นบานเบิก
รอเพียงฤกษ์ดีแย้ม เกี่ยวข้าว ขึ้นเล้าฉาง

จักกล่าวถึงฟากข้าง นกแขกเต้าฝูงมโห
ได้โผผินบินลง จิกกิน มวลเม็ดข้าว
กินแต่เช้า ฮอดงาย สบายอิ่ม
ได้ซิมรสแซบซ้อย หอมกุ้มข้าวใหม่งาม
แล้วก็ลงกินน้ำ ในห้วยใหญ่ แม่นที
จึงได้จรลีกลับ สู่คอน เนายั้ง

หลังจากกินงายแล้ว ชาวนา แวะลงท่ง
เพื่อประสงค์เบิ่งข้าว ฮวงตุ้ม ต่งงาม
เลาะฮอดก้ำ ไฮ่ที่นก ลงจิกกิน
ใจก็วินงวยงง เม็ดข้าวหาย มลายม้าง

มื้อลุน จึงได้สังเกตตั้ง เฝ้าระวังคอยจอบเบิ่ง
ถ่าบ่เหิง ก็เห็นนกแขกเต้า ฝูงมากบินมา
ต่างพากันกินข้าว ฮวงงาม จนท้องอิ่ม
ซิมแซบซ้อย แขกเต้าก็ต่าวกลับ
พึบพับโผบินขึ้น จากนาถลาแอ่น
แวนแว๊กฮ้อง เสียงก้องทั่วท่งนา

ฝ่ายพญานกแขกเต้า ได้คาบเอาฮวงข้าว สามฮวงบินกลับต่าว
ชาวนาเห็น แล้วประหลาดใจย้าว “นกแขกเต้า คือโลภหลาย (แท้น้อ)”
จึงได้คิดต่อตั้ง สังเกตเฝ้าระวัง ฝูงแขกเต้าอีกมื้อใหม่
มื้อได๋ได๋ก็ละม้าย เป็นเช่น ดั่งเดิม (แท้แหลว)

ชาวนาจึงริเริ่ม สร้างบ่วงกับดัก
จำกัดให้ดักโดน ถืกพญานกแขกเต้า
แล้วก็นั่งเค้าเม้า เฝ้าระวัง อยู่หลังพุ่ม
หวังสิกุมจับไว้ แขกเต้าผู้พญา (นั่นเยอ)

ถึงเพลาแรกเริ่ม อรุณเบิกสุรีย์แสง
ประภัสสรแสดแดง เบื้องบูรพาภาค
พระพายพร่าง รำเพย ติณชาติ
สรรพสัตว์เยื้อง วีถีชีพ ครองชีวา

กล่าวถึงพญานกแขกเต้า พาฝูงออกกินข้าว ในท่งนา น้อหม่องเก่า
ตนอิ่มแล้ว ก็คาบเอาฮวงข้าว สามช่อ เช่นเคย
แล้วก็เลยแวะถ่า รอหมู่ฝูงอยู่คันนา หัวตอน้อย น้อหม่องเก่า
ขาพญานกแขกเต้า เลยติดบ้วง บ่วงชาวนา (ซั่นแหลว)

นกพญาฮู้โตแล้ว แจ้วเสียง เตือนพวกหมู่
อย่าอิดูเฮาถ่อน ให้ฝูงท่าน ฮีบฟ้าวหนี
ฝูงนกก็เร็วรี่ บินหนี ฟ้าวฟั่ง
ถิ่มไว้หลัง เพียงพญานกแขกเต้า กับฮวงข้าว สามฮวง

ชาวนาไปเบิ่งบ้วง แล้วถามทวงเหตุประหลาด
“ชาติที่นกเยี่ยงเจ้า คือมักโลภ โพดหลาย
กินอิ่มงาย ยังบ่พอ ยังคาบคืน กลับเมือด้วย
คาบเอาสามฮวงข้าว บินเมือกลับต่าว
ท้องเจ้าก็น้อยๆ โตเจ้าอิ่มบ่เป็น ซั่นบ้อ”

นกก็ตอบต่อตั้ง ประเด็นถาม แถลงเหตุ
“เจตนาข้าน้อยมีแท้ สามประการ
ฮวงที่นึงนั้น สำหรับใช้หนี้เก่า
ฮวงที่สองนั่นเล่า ให้เขากู้สืบทึน
ฮวงที่สาม ฝังไว้ เป็นขุมทรัพย์มหาศาล
บ่ได้มีโลภหลาย ดั่งคำ ท่านแจงเว้า”

“อันว่าเจตนาเจ้า สามประการ ที่ต้านบอก
เฮาบ่ฮู้อรรถเนื้อ ความเลศแห่งนัย
จงแจงไขแถลงต้าน อธิบายให้แจ้งแหน่
อธิบายขยายแก้ ในข้อกังขา เบิ่งดู้”

“บิดา มารดา นี่ มีพระคุณเกินต้านกล่าว
เปรียบคือเฮาเป็นหนี้ เพิ่นนั่นชั่วชีวี
ข้าวฮวงนี้ ข้อยเอาไปใช้หนี้เพิ่น
เพิ่นเคยคาบข้าวป้อน โตข้อยจนใหญ่มา

บุตราน้อย ปีกบินบ่ทันแข็ง
เฮาเลี้ยงดูฟูมฟัก ป้อนอาหารทุกแลงเช้า
ข้าวฮวงนี้ ข้อยเอาไปป้อนลูกอ่อน
ลูกใหญ่แล้ว สิเลี้ยงตอบ เช่นดั่งเฮา

ฝูงนกเฒ่า ชราภาพ บินบ่ไหว
ไผผู้ดูแลหลิง สิได้บุญหลายเท่า
ข้าวฮวงนี้ ข้อยเอาไปให้ทานเพิ่น
เปรียบคือฝังทรัพย์ไว้ ภายหน้า บุญหลาย ”

ชาวนาได้  ฟังอรรถาธิบาย  ก็เลื่อมใส ใจเต็มอิ่ม
อุ้มนกอย่างนุ่มนิ่ม ปลดแก้ บ้วงจากขา
โมทนาธรรมแล้ว ทำบุญเสริมตื่ม
มอบไฮ่ข้าว เหมิดเกี้ยง เป็นทาน
พญานกรับทานแล้ว ก็มอบคืน ให้ดังเก่า
รับไว้เพียงไฮ่ข้าว แปดไร่ ไว้เลี้ยงฝูง

นี่ล่ะน้อลุงป้า ผญาครูเพิ่นพาว่า
“คุณบิดา มารดานี่ หนักเกิ่งธรณี ไผผู้ยำเยงนบ หากสิเฮืองมื้อหน้า
คันว่าได้ดีแล้ว อย่าลืมคุณพ่อแม่ เพิ่นหากเลี้ยงแต่น้อย ถนอมให้ใหญ่สูง"
ฝากพ่อลุงแม่ป้า อาวอาน้องพี่ ผญาธรรมมื้อนี้ ฟังแล้ว ฮิ่นตรอง... เอาเด้อ

มังกรเดียวดาย