โอน้อ เดือนแปดวนฝนหย่ำเร่ง ดั่งเพลงกล่อม..ทางใจ ข้าวเขียวใบอ่อนยิล ถวิลคำดั่งนำน้อม ขะแยงหอมกล่อมทุ่ง สายลมปรุงเกี้ยวก่อ กลิ่นหอมลอยดั่งคอยล่อ คลอเคล้า..หน่าวนำ พี่น้องเอ๊ย เข้าพรรษาหล่ะมาย้ำ ผองชนหล่ำกระทำดี ศาสนามีฮอยหลัก บัญญัตินำ..ทำไว้ บ่ให้ไกลในฮอยเค้า ให้เห็นเงาในฮอยค่า เห็นหลักธรรมนำศาสนา ได้นำพาว่าน้อม ได้เห็นพร้อมหล่ะว่างาม ซั้นแหล๊ว จ๊ะ! โอยเนาะ ลองจาดจักบาดก่อนเถาะ หายไปโดนเติบจนว่าเกิบขาดไปสองคู่ผมกะดาย แห่ะๆ ทักทายครับผม เป็นจั่งได๋แนน้อ สำบายดีมีแฮงอยู่บ่ เข้ามาขยับปรับเปลี่ยนหน้าเว็บให้ซั้นแหล่วครับ เห็นเงียบไปโดนเนาะ เดี๋ยวผู้ลังคนสิว่าเอา บุ๊ย! ทักทายอัพเดตข่าวสารให้พร้อมดีกั่ว ผู้ที่ผ่านไปผ่านมาสิบ่ว่าได้ กะบ่ได้ไปไสดอกครับ ยังเข้ามาอยู่เป็นประจำแต่บ่ค่อยได้ล็อคอิน จอบเบิ่งพอปานบ่าวลุ่มดอนไข่เอาโล้ด ฮ่าๆ มื้ออื่นนี่กะสิเป็นวันอาสาฬหบูชาแล้วน้อครับ เป็นวันสำคัญทางพระพุทธศาสนาตรงกับวันเพ็ญขึ้นสิบห้าค่ำเดือนแปด เป็นวันสำคัญจั่งได๋หล่ะ (ผู้ลังคนกะสิสงสัย) หนึ่งเป็นวันที่พระบรมศาสดาทรงแสดงพระธรรมเทศนาเป็นครั้งแรก แก่ปัญจวัคคีย์ทั้ง 5 รูป ที่ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน ใกล้เมืองพาราณสี สองเป็นวันที่พระบรมศาสดาทรงได้พระสาวกองค์แรก คือ ท่านโกญฑัญญะได้บรรลุธรรมเป็นพระโสดาบันองค์แรก สามเป็นวันที่มีพระสงฆ์เกิดขึ้นเป็นรูปแรก คือ พระอัญญาโกญฑัญญะ ภายหลังจากที่ได้บรรลุธรรมเป็นพระโสดาบันแล้ว ก็ได้ทูลขออุปสมบท พระพุทธองค์ทรงประทานการอุปสมบท ยกขึ้นเป็นพระภิกษุรูปแรกในพระพุทธศาสนา สี่เป็นวันเกิดขึ้นของพระรัตนตรัย คือ พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ ครบเป็นครั้งแรก โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อมีพระสงฆ์เกิดขึ้นเป็นพยานในการตรัสรู้ธรรม ความเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้าของพระพุทธองค์ก็ครบถ้วนบริบูรณ์ คือ มิใช่เพียงแค่ตรัสรู้ธรรมเพียงพระองค์เดียวอย่างพระปัจเจกพุทธเจ้าซั้นแหล่ว หลังจากนั่นกะสิเป็นวันเข้าพรรษาครับผม ตรงกับวันที่ 31 กรกฎาคม "วันเข้าพรรษา" ซึ่งเป็นวันที่พระสงฆ์เถรวาทจะอธิษฐานว่าจะพักประจำอยู่ ณ ที่ใดที่หนึ่ง ตลอดระยะเวลาฤดูฝนที่มีกำหนดเป็นระยะเวลา 3 เดือน ตามที่พระธรรมวินัยบัญญัติไว้ โดยบ่ไปค้างแรมที่อื่น หรือที่เรียกติดปากกันโดยทั่วไปว่า "จำพรรษา" นั่นเองเนาะ พุทธศาสนิกชนกะถือโอกาสได้ทำบุญหล่ะครับ ถวายผ้าอาบน้ำฝนแน ถวายเทียนนำ จังหวัดต่างๆกะจัดกิจกรรมแห่เทียนเข้าพรรษาจนเกิดเป็นเอกลักษณ์ที่สวยงาม ช่วงนี่กะถือเป็นวันหยุดยาวครับ ไผมีภาพงามๆกะเอามาฝากให้เบิ่งนำเด้อครับ แฮ่! พี่น้องเอ๊ย ลมสะบัดพัดพลิ้ว จากทิวป่าหัวนาดอน สะออนในหัวใจ เห็นเมฆไหลลอยเคลื่อน อาทิตย์เลือนสิลาร้าง ฝากฮอยจางบ่หมางถิ่น ขอไปยิลฝ่ายก้ำ สิคืนย้ำหล่ะต่าวมา ซั้นว๊า โอน้อ เสียงพิณดังอยู่ฝั่งฟ้า ผญาหม่วนยังชวนขับ แคนสลับขับลายทาง ผสานคำดั่งนำเกี้ยว ดั่งเจ้าเทียวว่าอ้าง อย่าหมางเมินจนเกินกู่ ให้ยอซูอยู่ถิ่นเค้า พิณแคนเว้าเล่าสู่ฟัง อยู่เด้อครับ นี่กะเป็นภาพวิถีที่นำมาฝากครับ ขอบคุณภาพงามๆเพินไปนำ คิดพ้อความเก่าความหลังกะยังว่า เป็นเด็กน้อยแล่นนำฮอยวิถีค่า ได้นำพาว่าเว้า ได้นำเล่าสู่ฟัง ว่าซั้นเนาะ แคjเห็นภาพกะรู้สึกสุขทางใจครับ ปีนี้ฝนสิมาหล่าแนเนาะ ชาวนากะพากันหันใจบ่ทั่วท้อง (สิได้กินข้าวบ่น้อปีนี้ เพิ่นว่า) เห็นภาพนำหลายๆหม่องกะพอยิ้มได้ครับ ฝนหย่าวเร่ง บางหม่องกะจนได้เป่งออก จื่อบ่! อึ๊ฮึ๊ ฝนดีหลายกะแหม่นทางเพินมีผืนป่าไม้อุดมสมบูรณ์พุ้นเด้อครับ เหลียวกลับมาทางบ้านเจ้าของกะฮู้สึกว่าสิแปนเอิดเติด ผู้ละเมิดผืนป่ากะจั่งแหม่นหลายเนาะ หึย ตื่นโต! แล้วหันมาอนุรักษ์หันมาสืบสร้างให้ทางบ้านฮุ่งเฮืองแนเปี๋ยงครับ ปลูกป่าในใจคนนี่ว่ายากแล้วปลูกจิตสำนึกนี่ยากกว่าครับ เว้ามาแล้วกะสวอย เฮ้อ จ่มไปเรื่อยเปื่อยผมกะดาย ขอพักลงไว้ตรงนี่หล่ะครับ ฝนตกอากาศเปลี่ยนแปลง อย่าลืมเบิ่งแยงเจ้าของเด้อหล่ะ ด้วยความฮักความแพงจากใจบ่าวหน้ามนคนเมืองพุทฯ รุทธิ์ อีเกียแดง ครับผม
ตัวอย่าง จักสิเฮ็ดจั่งใด๋ ไม่รู้จะทำยังไง
นักวิชาการด้านมานุษยดุริยางควิทยา จำแนกเครื่องดนตรีจำพวกแคนไว้ในกลุ่มเครื่องลม (Aerophone) ชนิดที่มีเสียงลิ้นอิสระ เสียงแคนเกิดจากการเป่า และการดูดกระแสลม ผ่านลิ้นโลหะที่ฝังอยู่ ในรูบากข้างลำท่อ ลิ้นแคนลิ้นเดิมให้เสียงระดับเดิมทั้งขาเป่า และขาดูดกระแสลมผ่าน จึงเรียกว่าเป็นลิ้นแบบอิสระ ดังกล่าวแล้ว
การเป่าแคนใช้มือทั้งสองข้าง ใช้นิ้วทั้งสิบนิ้ว ผู้เป่าควบคุมระดับเสียงของลูกแคนได้ ด้วยการขยับปลายนิ้วมือทั้งสองข้างปิดเปิดรูนับ ซึ่งเจาะไว้ที่ส่วนเหนือเต้าของลูกแคนทุกลูก ลูกใดถูกปิดรู ลูกนั้นจะส่งเสียง นั่นคือ ใช้นิ้วบังคับระดับเสียง ใช้ลมบังคับเสียงและจังหวะ ตามอารมณ์ลายเพลง เสียงแคนที่ออกมานั้น มีทั้งทำนองเพลง เสียงประสาน เสียงสอดแทรก แสดงถึงอารมณ์ และความรู้สึกต่าง ๆ อย่างพร้อมมูลทีเดียว .....เป็นเครื่องดนตรีที่ไม่สามารถใช้ อุปกรณ์อีเลกทรอนิกส์ เลียนเสียงได้เหมือน เพราะอุปกรณ์อีเลกทรอนิกส์ ให้อารมณ์เพลงไม่ได้ ยิ่งถ้าได้หมอแคนที่มีความสามารถ มีความเชี่ยวชาญมากๆ มาเป่าแคน ยิ่งจะเพิ่มความไพเราะ ซาบซึ้งจับใจมากยิ่งขึ้น ฟังแล้ว เกิดความรู้สึกที่เรียกว่า ออนซอน ยากที่จะหาเครื่องดนตรีอื่นๆ มาเทียบได้... อ่านรายละเอียดเพิ่มเติม