ผญา คติสอนใจประจำวันที่ 26 เมษายน 2568:: อ่านผญา 
ให้เจ้าเอาความฮู้ หากินในทางชอบ ความฮู้มีอยู่แล้ว กินได้ชั่วชีวัง แปลว่า ให้ใช้ความรู้ที่มีอยู่ ทำมาหากินในทางที่ชอบ เลี้ยงชีพชอบตลอดชีวิต หมายถึง พึงใช้ความรู้ความสามารถในทางที่ถูกที่ควร

สารานุกรมอาหารแห่งอีสาน  

จ่ามเห็ดหำฟาน...สารานุกรมอาหารแห่งอีสาน --- โดยอีสานจุฬาฯ
จ่ามเห็ดหำฟาน



ชื่อ เมนูพื้นบ้าน   จ่ามเห็ดหำฟาน ( เห็ดหำพระ)
ชื่อภาษาไทย      สุวรรณ หรรษา
ชื่อภาษาอังกฤษ   Piece  Of  Gold



สวัสดีงามๆ พ่อแม่พี่น้อง ห่างหายไปนานครับ สำหรับ อาหารอีสาน
วันนี้กระผมมี สิ่งมหัศจรรย์แห่งรสชาติแผ่นดินอีส่าน มาฝากพี่น้อง
ซึ่งเป็นอาหารหายาก มีจำกัด (ยิ่งกว่า บริษัทจำกัด)  เพราะมีกินแค่
บางฤดูกาล แถมยังอาศัยปัจจัยพื้นฐานในการเกิดของ อาหาร
ประเภทนี้ ที่ค่อนข้างเหลือน้อยแล้วครับ



เห็ดหำฟาน คือ
ชื่อท้องถิ่น เห็ดหำฟาน เห็ดหำพระ เห็ดขลำหมา

ชื่อวิทยาศาสตร์ Mycoamaranthus cambodgensis (Pat.) Trap.,
Lumyong. R., Sanmes, P. Lumyoung, Zhu L. Yang.

ชื่อสามัญ วงศ์ MELANOGASTRACEAE

ลักษณะเห็ด ดอกเห็ด เป็นก้อน กลม ๆ หรือค่อนข้างกลม
มีสีเหลือง เส้นผ่านศูนย์กลาง 1-3 ซม.
ดอกเห็ดทั้งอ่อนและแก่มีลักษณะนิ่มยืดหยุ่นคล้ายยางลบ
มีรงควัตถุ สีเหลืองห่อหุ้ม ดังทองคำ
ลักษณะข้างในเป็นเนื้อเหนียวๆ
ในพื้นดินที่มีใบไม้ปกคลุมครับผม
ประโยชน์ กินได้ รสดี ทั้งดิบ และปรุงสุก


ภาพป่าโคก ต้นกำเนิดเห็ดทุกชนิดในอีสานเหลือน้อยเต็มทีแล้ว พี่น้องเอ้ย

ฤดูกาลที่พบ เดือน มิ.ย. - ก.ย. ของทุกปี
พบได้ตาม ป่าโคก อีสาน ป่าแดง ป่าเบญจพรรณ
เนื่องจาก ป่าโคก  ที่เป็นต้นกำเนิดของอาหารชนิดนี้
ในภาคอีสานปัจจุบัน เหลือแค่  9 ล้านไร่ ในพื้นที่อีสาน
และกำลังลดจำนวนลง เรื่อยๆ ทุกปี
ในอนาคต เราอาจได้ยินแค่ชื่อ และดูในภาพเท่านั้น

"จ่าม" คือ คำกริยา ภาษาอีสานเก่าแก่
แปลว่า " เสียบ , ขัด ให้เป็นชิ้นเดียวกัน  อาการคล้ายๆกับ
เสียบลูกชิ้นนั้นหละครับ กรณีหนึ่ง ใช้สำหรับการถักหญ้าคา
หรือถักฟาง ให้เป็นแผ่นเดียวกัน เป็นตับๆ  เรียกว่า
การ "จ่ามเฟียง" "จ่ามหญ้าคา" เป็นต้น



การหาวัตถุดิบ
การเลาะโคก สำรวจหาเห็ด "หำฟาน" ทองคำแห่งผืนดินอีสาน
   ต้องรอฝนตก แล้วอากาศอบอ้าวสักนิด แล้วเข้าป่าหาอาหาร
   ต้องเป็นพื้นที่ป่าโคก ที่ยังมีความสมบูรณ์ดี  จะมีเห็ด
นานาชนิดให้พี่น้องได้เก็บไปรับประทานเป็นอาหารได้
เห็ดหำฟาน จะเหลืองอร่ามโดดเด่น เป็นก้อนกลมๆ ตามพื้น
สังเกตได้ง่าย แม้เขาเป็นแค่ เห็ดรา สิ่งมีชีวิตขนาดเล็ก
แต่กว่าจะกำเนิดขึ้นมาได้ ต้องอาศัย ระบบนิเวศน์ ที่ซับซ้อน
ต้องการทรัพยากรท้องถิ่น ที่สมบูรณ์พอควร ในการเพาะบ่ม

การไล่ล่าทำลายทรัพยากรป่าท้องถิ่น เพื่อปลูกพืชเศรษฐกิจ
โดยไร้แบบแผนไร้การควบคุม คือการทำลายแหล่งอาหาร
และสิ่งแวดล้อม ที่เอื้ออำนวยต่อการดำรงชีวิต ของคนในท้องถิ่น
ทำให้ชีวิตในชนบท เปลี่ยนแบบแผนวิถี  ทัศนคติภูมิปัญญา
หลงลืมความสามารถในการเข้าใจธรรมชาติในแผ่นดินตน
ทำลาย อัตตลักษณ์ของชุมชนลงอย่างเป็นระบบ



เมนูอาหารอีสาน "จ่ามเห็ดหำฟาน"  เมนูง่ายๆ ฟาสด์ฟูด อีสาน
ที่แสนอร่อยเหาะ ซึ่งเป็นที่รู้จักดี หรือ "ฮิต" กันในท้องถิ่น เมื่อกาลก่อน
พอ ๆ กับ เมื่อ  20 ปีที่แล้ว ในเมือง "ฮิต" เพลง Happy song
ของ "บอนนี่เอ็ม" ปัจจุบันหาคนรู้จักยาก พอๆ กัน



วิธีทำ
เมื่อๆได้เห็ดมาเรียบร้อยแล้ว ก็ ล้างน้ำให้สะอาด  เสียบใส่ไม้
เหมือนเสียบลูกชิ้น อีสานเรียกว่า "จ่าม"
จากนั้นกูลูบเอาเปลือกสีเหลืองของเห็ดชนิดนี้ออก
จนเหลือแต่เนื้อใน สีน้ำตาล หรือสีขาวขุ่นๆ
ทาเกลือสักเล็กน้อย แล้วเอาไปย่างไฟ พอให้สุก
เราก็จะได้อาหาร เห็ดย่างที่หอมกรุ่น เคี้ยวนุ่ม
รสชาติแสนอร่อยมารับประทานฟรี ๆ



จ่ามเห็ดหำฟาน นั้น แม้ชื่อจะดูพิลึก ขบขัน
และดูท่าจะ "โลโซไซตี้ "  แท้จริงแล้ว เทียบชั้น
บาร์บีคิว หรือ ลูกชิ้น 5 ดาวปิ้ง ได้เลยทีเดียว
เนื่องจากมีกินมานาน นับพันปี เป็นภูมิปัญญาเก่าแก่
ที่พุ่งตรงสู่ความเรียบง่าย และรสชาติของแผ่นดินอีสาน
หอมหวาน อร่อยมัน เคี้ยวหนึบ  ซึมซาบสู่หัวใจ




เราถือทองคำแห่งแผ่นดินไว้ในมือแล้ว
ขึ้นอยู่กับปัญญาเรา.......เท่านั้นเอง

//*ขอบคุณภาพประกอบ จาก ท่านพี่ ภูเพียงเชียงขวาง **//

 
Creative Commons License
ชมรมอีสานจุฬาฯ... สารานุกรมอาหารแห่งอีสาน