ผญา คติสอนใจประจำวันที่ 25 เมษายน 2568:: อ่านผญา 
มีไหมบ่มีเข็มฮ้อยสิเอาหยังหยิบแส่ว มีเข็มคันไหมบ่ฮ้อยก้นสิสนได้ฮ่อมใด แปลว่า มีด้ายแต่ไม่มีเข็มร้อย จะเอาอะไรเย็บ มีเข็มแต่ไม่มีด้ายร้อยรูเข็ม ก็เย็บไม่ได้ หมายถึง กิจทั้งหลาย สำเร็จได้ด้วยความสามัคคี

นิทานพื้นบ้านอีสาน  

สังข์ศิลป์ชัย (นิทานพื้นบ้าน---อีสานจุฬาฯ)
นิทานแลง.. สังข์ศิลป์ชัย

  หน้าก่อน หน้าถัดไป
กลอนผญา..ศิลป์ไชย์ลงใช้ชาติ



ผ่อเห็น เมฆคะเยือกเย็น โดยเพศหงส์เหิน พุ้นเยอ
พระพาย พานสูรย์ล่วง บินเมือซ้าง
นับแต่ ภูมีได้ เทวีทั้งแปด
พระก็ ฮักยิ่งเพี้ยง เสมอแท้ซู่นาง
ยังเล่า คึดฮุ่งฮ้อน ดอมนาถนางลุน
ก็บ่ ลืมเพลาแพง ชั่วประมาณมีได้
บัดนี้ควรที่ ปรารถนาเอาเซื้อ ซายเซ็งองค์ประเสริฐ
บุญแก่กล้า ลงเข้าเกิดดอม แท้แล้ว
ค้อมฮ่ำแล้ว เดินราชเทวี
ทั้งปวงประ ดับด่วนปุนไปเฝ้า
สอนลอนเยี้ยม มัสการพร้อมพาบ
พระบาทเจ้า ใจแจ้งกล่าวคะดี
ดูรา จอมขม่อมไท้ ทั้งแปดมเหสี พี่เฮย
เฮาก็ เพิงแพงประสงค์ ชอบประไททั้งค้าย
บัดนี้องค์ก็ ปรารถนาได้ กุมารตนประเสริฐ
ทงเดชกล้า ลือล้ำโลกคน แท้แล้ว
ให้ผาบแพ้ ทอนเทพพระกันดาน
เจ็บเมื่อ มารมาเห็ง ข่มเอาพระองค์น้อง
เฮาก็ หวังกัดก้ำ หนมันมีหย่อน
ก็บ่ แล้วประโยชน์ เยื้อนยังเกี้ยวกีดทวง แท้ดาย
จงให้ ทั้งปวงตั้ง ปรารถนาเถิงเถิบ
ขอให้ ได้หน่อฟ้า บุญกว้างเกิดดอม เทียงเทอญ
ใผผู่บุญ คานได้ปุตตาตนประเสริฐ
เฮาจัก ปุนปลูกตั้ง นางนั้นเอกโทน แท้แล้ว
เมื่อนั้น ซะพั่งหน้า ชาวแม่มเหสี
กอยใจจง แต่งปุนประดับน้อม
ฮองฮองนิ้ว ทูลเถิงทุกทีป
วอนเทพท้าว ทั้งค้ายโผดผาย

เมื่อนั้น อรหม่อยหน้า น้อยนาถนางลุน
นางก็ สำมะทานศีล พ่ำภาวนาน้อม
ก็จิง อธิษฐานเท้า เถิงอินทร์องค์ราช
ขอหน่อฟ้า บุญกว้างเกิดดอม
ขอให้ เป็นยอดแก้ว องค์ประเสริฐอุดม
เป็น โพธิญาณ เท้าเถิงอินทร์องราช
เป็นชายหญิง เดชลือเซ็งกล้า
ขอให้ เตโชแพ้ ฝูงทอนท้าวบาป
ใต้ทะแหล่ง หล้าเป็นน้อยมอบมา แด่ท้อน
ค้อมว่า อธิษฐานแล้ว เลยนอนในอาสน์
ก็จิง ฮ้อนฮอดห้อง หอไท้เทพอินทร์
บังเกิดฮ้อน ทิพอาสน์เขินแข็ง
เป็นอายฟด พุ่งเป็นแปวกะด้าง
เมื่อนั้น เทโวท้าว แทงกระบวนหลิงโลก
เห็นหน่อแก้ว สองเจ้าปรารถนา
อินทร์ตัด ส่องฮู้คำ ปรารถนานาง
ก็จิง ทันเทพา พ่ำมวนมาเต้า
บัดนี้ ใผผู่ปรารถนา สร้างชมพูเสวยราช
เป็นมิ่งเค้า ทันกว้างโลกคน นั้นเด
ยังมี มเหสีไท้ พญาเมืองกุสลาด
ขอลูกแก้ว บุญกว้างเกิดดอม ว่านา
ท่อว่า ให้ผาบแพ้ ทอนเทพยักข์สรวง
เมื่อนั้น ฮมฮมฝูง เทพากล่าวกลัวทั้งค่าย
ยังท่อ สามพระองค์ ไท้พระสุราลูกมิ่ง อินทร์นั้น
ปุนกล่าวแก้ พระอินทร์ไท้ที่เซ็ง
คันว่า องค์ประเสริฐ ไท้ประเสริฐเสือมีหลีก สังแล้ว
อันว่า ดินและฟ้า เทียวขึ้นข่าวเลิง แลเด
กำเนิดแท้ ทั้งโลกเลิงเป็น
ขอแก่ พันตาตัด ส่องแลหลิงข้า
ยามใด ยุทธกรรมด้วย สมคามหมู่ใหญ่
ขอให้ เจ้าแผ่นฟ้า หลิงเยี้ยอย่าไล แด่เนอ
โลกนี้ บ่ประเสริฐ แท้ทุกยิ่งญิงชาย

ขอแก่ จอมคุณผาย โผดปุนปางฮ้อน
อย่าให้ เสียไชย์แท้ สามพระองค์ลูกมิ่ง อวนนั้น
คันหาก แค้นคั่งเศร้า พระองค์เจ้าซ่อยไซย์ แด่ท้อน
เมื่อนั้น อินโทท้าว ทงพรพร้อมกล่าว
ฮักลูกแก้ว สามสร้อยสิ่งลง
ยาบยาบพร้อม พลเทพพารา
นำแหนหัต ถะบาทลงลาฟ้า
เถิงหนห้อง เป็งจาลจตุโลก
ศุกร์คาดเข้า แข็งไว้นั่งเนาว์
ดีท่อ เจ้าหล้าซ้อย น้องท่านทั้งปวง
อังคารศุกร์ ฮ่วมในกงแก้ว
หมอก็ วางสอไว้ ทูลทวายซ้องพระเนตร
ดีท่อ เจ้าหม่อมหล้า หอซ้อยโชคมี
กับทั้ง จันทะราช แก้วเกณฑ์เกิ่งมหาอุจ
ฮ้อยจัก มีซายเซ็ง เกิดเนาว์ในห้อง
ฝูงนั้น เกณฑ์สูญฮ้าย ฮอยปุนเป็นชั่ว
ค้อมว่า หมอทวายแล้ว พระบาทยินดี
ทั้งหลายลุก เลิกราลงห้อง
ดีท่อ นายครัวย้าย ภาซ์ทองถวายบาท
ภูเบศเจ้า เสวยแล้วเลิกทะไล
ผ่อเห็น วรรณ์เฮื่อเข้ม ไขทีปชวาลา พุ้นเยอ
สายายนต์ ล่วงแลงคาค้อย
ฟังยิน ลมทวายใค้ จวงทองดังมี่ พุ้มเยอ
เมื่อนั้น หกพี่น้อง เนาว์ฮ้ายฮ่ำคาน
บัดนี้ ภายเพื่อนแจ้ง เฮาฮ่างฮอยหมอง แลเด
กรรมใดเบียน บาปเอ็งอายหน้า
แหนงสู้ เคียนคอขึ้น โตตายแล้วชาติ
จักอยู่ได้ เป็นน้อยเพื่อนหยัน
เมื่อนั้น ยังมีแม่ แฝดฮ้ายแฮ้งคว่ากลางเมือง
มันก็ ซอมเซิงเห็น จอบกินของจ้าง
แยงหอแก้ว ปทุมานางนาถ
มีเครื่องต้อน ถวายไหว้ฮ่ำเฮียน

เฮียงฮ่ำน้อย สองฮ่ำเฮียงซับ
สองแพงซับ ทราบกันการล้าว
สองฮ่ำฮุ้ เห็นส้นเซื่อใจ
ข้าจักคึดซ่อ แก้การยากมีแควน พระเฮย
ขอแม่ มีคำสุก ใส่มือคนฮ้อย
ซื่อว่า คำฮักให้ ปุนเป็นจางมืด ก็เป็น
แม่นว่า ซังท่อล้าน ทำให้หื่นหอม แม่เฮย
ด้ามส่ำนี้ มียากคำคึด
ข้าจัก ปองอาสา ซู่พระองค์มีฮ้อน
เมื่อนั้น หกสาวพร้อม คำเดียวทุกปาก
มึงแม่ คึดอย่าแคล้ว คำข้าซิตอบบัง
ขอแม่ ไปสมด้วย มนยำยาแฝด
ตูก็ อาฆาตด้วย ทวายฮ้ายต่ำตอย
เมื่อนั้น แม่แฝดฮ้าย เฮ้วฮีปปุนปอง
ยาซอนสม ใส่ในไหน้ำ
ยามเมื่อ ภูมีย้าย บวยคำสรงโสรจ
พิษพุ่งฮ้อน ฮมไหม้ทั่วทวง
จิตเกลียดแก้ว น้องท่านทั้งสอง
อาคม ดอมนางคาน หมู่หมอทวายฮ้าย
ยินกะสัณฐ์แท้ ทั้งวันจักอยู่ มิได้
ข้าเล่า บนบอกให้ หมอซ้ำตื่มทวาย
เมื่อนั้น เขาก็ปุน คำฮ้อยหาหนลักลอบ
พ่ออย่า ซักเงื่อนถ้อย คำฮ้ายฮ่อตู แด่ท้อน
ชอบเมื่อ ได้ลาภล้น โดยประโยชน์ยูขวาง
เมื่อใด พ่อจงคอย คองสุขเซิ่งตงเกื้อ
เมื่อนั้น ภายโหรฮู้ ยินดีฮับฮีบ
เจ้าอย่าฟ้าว ฟังข้าซ่างปอง ก่อนเทอญ
เลยเล่า พรากที่นั้น ทูลทอดเล็งโญ
อาการเห็น เพทภัยพระองค์ใบ้
ดังข้า พิจารณ์แจ้ง ในกงถ้วนถี่
หกพี่น้อง ดีด้วยถ้านบน เจ้าเฮย
อันที่ สองพี่น้อง โชคแม่มีจริง เจ้าเฮย

ท่อว่า กุมารในอุทร โทษคามคุงฮ้าย
เหมือนบ่ เป็นสมด้าม โดยคนครองโลก
เยียวจัก เป็นฮูปเนื้อ กะบานฮ้ายฮ่างผี เจ้าเฮย
เมื่อนั้น พระบาทเจ้า ใจมุ่งโมโห
เฮาจัก ซอมดูยาม ประสูติมีมานั้น ดูท้อน
ผ่อเห็น วันใสซ้าย ทิมกรกั้งฮ่ม พุ้นเยอ
เสเนตล้อม ลาแล้วเลิกลง
หลิงดู ฟ่ายฟ่ายฟ้า บดฮ่มดอนหลวง
ระดูเดือน คนด่วนมาเถิงเก้า
เทวีไห้ ทงภาพร้อมแก่
พอเมื่อ อมุตตะโชค ซ้อนไซโยแพ้หมู่มาร
เดือนหกตั้ง นวะภูมิพอตูด
เจ้าหล้าซ้อย จวนท้องทอดนอน
ฝูงแม่เลี้ยง ระวังฮีบเฮ้วปุน
ยอพานเลียน ฮาธนาเชิญน้อย
พ่องก็ เอาองค์ตั้ง เหนือเพลาโลมลูบ
เสียงเสพชั้น เชิญแก้วออกมา
เมื่อนั้น สังข์ทองท้าว อนุชาเสด็จออก
ตกก่อนกลิ้ง เหนือฟ้าแผ่นคำ
หื่นหื่นพร้อม เซืองถ่าวแถมวอน
เห็นโสมศรี หลากคามควรง้อ
เมื่อนั้น ตนประเสริฐ เจ้าเจียมระจากเสด็จตาม
ทงศิลป์ศร ดาบเลยลงม้ม
ลัวอาว์เยี้ยม ในมือมีเดช
เขาก็ พร้อมมอดเมี้ยน เติมชั้นซ่อยอำ
เขาก็ โจมแจ่มเจ้า สรงโสรจพระคันธา
แพรคำปก ผอกโพงพลายเป้า
ถัดนั้น เอกาเจ้า จันทานางนาถ
เลยเล่า ม้นแก่นเหง้า ฝูงเซื้อซ่อยระวัง
เลยเล่า เห็นอ่อนน้อย เป็นฮูปราชสีห์
งวงงาประจิต ดังคำคือแต้ม
อาการนี้ เห็นมาดูหลาก
ว่าจัก ไหลล่องน้ำ เสียแท้ดังลือ

 


บทกกลอนนี้ได้คัดลอกมาจากหนังสือเรื่องสังข์ศิลป์ไชย์ ซึ่งแต่งโดย ดร.พระอริยานุวัตร (เขมจารีเถระ)


  หน้าก่อน หน้าถัดไป

 
Creative Commons License

ชมรมอีสานจุฬาฯ... นิทานพื้นบ้านอีสาน