ผญา คติสอนใจประจำวันที่ 26 เมษายน 2568:: อ่านผญา 
เห็นว่ามีสุขแล้ว บ่เหลียวแลพวกเพื่อน คันบ่สุขอยู่เรื่อยสิเหลียวหน้าเบิ่งไผ แปลว่า ถ้าได้ดีมีสุขแล้ว ไม่เหลียวแลเพื่อนพ้อง ถึงคราวตกยากมา จะหันหน้าไปพึ่งใคร หมายถึง ได้ดีมีสุขแล้ว อย่าลืมตัว อย่าลืมหมู่พวกเพื่อนฝูง

สารานุกรมแมลงแห่งอีสาน  

แมงย่างซี้น...สารานุกรมแมลงแห่งอีสาน --- โดยอีสานจุฬาฯ
แมงย่างซี้น





ชื่อ                 แมงย่างซี้น ( ช่างทอหูกแห่ง รัตติ )
ชื่อวิทยาศาสตร์   กำลังสืบค้น
วงค์                Arachnida
ชั้น                 กำลังสืบค้น

เมื่อพูดถึงแมงมุมเราจะนึกถึงสิ่งมีชีวิตตัวเล็กที่มี 8 ขา พร้อมด้วยรูปร่างหน้าตาที่ดู
น่ากลัวที่ทำให้แมงมุมได้เป็นดารารับเชิญในหนังสยองขวัญและหนังผจญภัยต่างๆ
อยู่เสมอ  แมงมุมจัดเป็นสัตว์ที่มีข้อปล้องในชั้นอะแรคนิดา (Arachnida) ร่วมกับ
แมงป่อง ตัวหมัดและเหา  

มีความสามารถพิเศษในการสร้างและชักใย เพื่อจับเหยื่อมาเป็นอาหาร
ในโลกนี้นี้มีแมงมุมชนิดต่าง ๆ มากกว่า 40,000 ชนิดกระจายอยู่ทุกมุมโลก
ตั้งแต่สวนหลังบ้าน ในตู้เก็บของ ลงไปในแม่น้ำ และตามป่าต่าง ๆ
ยกเว้นทวีปแอนตาร์กติกาเท่านั้น  

ลักษณะทางกายภาพ
แมงย่างซี้น เป็นแมงมุมขนาดใหญ่ มีขนาดลำตัว ยาว 5 ซม.กว้าง  2-3 ซม. มีปล้องขา
ยาวร่วม 10 ซม.  ลำตัว มีสีลายเหลือง มีจุดด้านข้าง ประปราย  เท่าสังเกตมา  สายพันธุ์
แมงย่างซี้นที่มีในภาคอีสาน มี 2  ได้แก่ ชนิด สีเหลือง Golden Orb  และ ชนิดสีดำ จุดเหลือง
ชนิดนิดแรก มีลำตัวป้อม ๆ สีสีนออกไปทางลายเหลือง มีเส้นสีเหลืองพาดกลางหลัง 2 เส้น
ส่วนชนิดที่ 2  ไม่มีเส้นสีเหลืองพาด แต่มีจุดสีเหลืองอันเดียว เรียงกันตามแนวยาวของลำตัว
มีสีของโทนดำ ซึ่งขนิดนี้ พบตามป่าใหญ่ ป่าทึบ มีแสงแดดส่องลอดผ่านน้อย

ความสามารถพิเศษ คือ ถักทอใย  

แมงย่างซี้น มีลักษณะการใช้งานของเส้นใยของแมงมุมแบ่งได้เป็น 7 รูปแบบกว้าง ๆ ดังนี้





• สำหรับเป็นเส้นใยรับแรง (หรือ dragline) ซึ่งเป็นเส้นใยที่เหนียวและแข็งแรงที่สุด ใช้สำหรับเป็นโครงสร้างหลักของตาข่าย ดักแมลงของแมงมุมและสำหรับไว้ห้อยโยงแมงมุมเข้ากับตาข่าย
• สำหรับมัดห่อเหยื่อ  (swathing silk)
• สำหรับสร้างรังไข่ (egg sak)
• สำหรับชักเป็นตาข่าย (web)  
• สำหรับใช้ในการลอยตัว (parachuting or balloning)  
• สำหรับผสมพันธุ์ (mating)
• สำหรับสร้างรัง (shelter)

ใยแมงมุมมีอยู่ 7 ชนิดซึ่งผลิตออกมาจากต่อมสร้างเส้นใยแบบต่างกัน 7 แบบ  อย่างไรก็ตามจำนวนและชนิดของต่อมสร้างเส้นใย ที่มีในแมงมุมแต่ละชนิด
ขึ้นอยู่กับสายพันธ์และเพศของแมงมุม

ความน่าสนใจของเส้นใยแมงมุมอยู่ที่คุณสมบัติทางกลที่ทั้งเหนียวและแข็งแรง  ใยบางแบบสามารถยืดออกได้ 2 ถึง 3 เท่าโดยที่ยังไม่ขาด ขณะที่เส้นใยบางแบบมีความแข็งแรงกว่าเส้นใยเหล็กที่มีน้ำหนักเท่ากันถึง 5 เท่า และเกือบแข็งแรงเท่ากับเส้นใยเคฟลาร์ที่เป็นเส้นใยที่แข็งแรงที่สุดที่มนุษย์ผลิตได้ แต่เหนียวกว่าและมีความยืดหยุ่นดีกว่าเคฟล่าร์   นอกจากนี้กระบวนการผลิตเส้นใยของแมงมุมก็เป็นวิธีที่ดีกว่าการผลิตเส้นใยของมนุษย์อย่างเทียบกันไม่ได้ เพราะเป็นวิธีที่ไม่สร้างมลภาวะ เนื่องจากใช้น้ำเป็นองค์ประกอบหลัก มีสมบัติที่หลากหลาย แข็งแรงและเหนียวอย่างน่าทึ่ง
ซึ่งเชื่อว่าบรรพบุรุษของแมงมุมได้เคยสร้างรังอยู่ตามฝั่งริมน้ำ มันจึงใช้วิธีปั่นใยขึ้นมาบุรังของมันเพื่อทำให้รังแข็งแรง

บรรพบุรุษของแมงมุมใช้วิธีขับฉีดสารโปรตีนออกจากร่างกายง และโปรตีนที่ว่านั้นคือใยแมงมุมนั้นเอง

ตามปกติใยแมงมุมจะมีขนาดและรูปทรงต่างๆ กัน ในบางครั้งเราจะเห็นแมงมุมกินใยของมันเอง
ทั้งนี้ก็เพื่อบริโภคน้ำที่ติดอยู่ตามใย และจริงๆ แล้วใยก็คืออาหารประเภทโปรตีนสำหรับร่างกายมัน




พฤติกรรมการดำรงชีวิต

แมงมุมชนิดนี้จะชักใยที่มีขนาดใหญ่- ใช้สูตรการถักใย 170/ 64   คือเส้นแนวดิ่งหรือ เส้นตรง 170  เส้น
เส้นรอบวง หรือ เส้นวงกลม 67 เส้น  เป็นวงใย ขนาดใหญ่ และว้าง ประมาณ 1 เมตร  มักทอสูงจากพื้นดิน
2 เมตรขึ้นไป  มีรูห่าง ในฤดูฝนจะถักใยขนาดใหญ่แบบนี้  เนื่องจากมีแมลงซึ่งเป็นอาหารมีจำนวนมาก
และ ตัวใหญ่ๆทั้งนั้น เช่น ตั๊กแตน , ผีเสื้อ , แมงเม่า . แมงแคง  จักจั่น จึงจำเป็นต้องถักใย ขนาดใหญ่
และสูง เพื่อดักทาง เมื่อเหยื่อมาติดใย จะรีบออกมาพ่นใยห่อไว้ โอ้นโต้น   หากใยไหนมีแมลง
มาติดมาก ก็จะเห็น ก้อนสีขาวที่ห่อด้วยใยห้อยอยู่  มองดูคล้ายกับ  หิ้งตากเนื้อแห้งบนอากาศ  
จึงได้ชื่อว่า “ แมงย่างซิ้น “ หรือ  ย่างเนื้อนั่นเอง
หลังจากออกพรรษาแล้ว แมลงตัวใหญ่ๆ เหลือน้อย เริ่มเข้าฤดูฝนขาด เข้าหน้าแล้ง
ฤดูนี้มีแมลงขนาดเล็กมาก แมงย่างซี้น จะเปลี่ยนพฤติกรรม มากางใย ตามใต้พุ่มไม้เตี้ยๆ
ตามพุ่มจิก พุ่มฮัง พุ่มหมากเม่า

ใยแมงมุมจะมีรูถี่ ขึ้น ใช้สูตรในการถัก 56/228  .ใยมีขนาดเล็ก แต่ถี่ขึ้น  ตามขนาดของแมลงในฤดู

การสืบพันธุ์
ผสมพันธุ์กัน ในเดือน มี.ค.- เม.ย.  จากนั้นตัวเมียจะวางไข่ ไว้ตามพุ่มไม้  ถักใยหุ้มมัดไว้ ตามใต้ใบไม้
ฟักเป็นตัวประมาณเดือน พ.ค. - มิ.ย.  วางไข่แล้ว มักจะไม่เผ้ารัง ต่างปล่อยให้เผชิญโชคชะตาเอง

ในแง่วิถีอีสาน
ยามไถนาฮุดแล้ว รอกล้าที่ตกไว้ ใหญ่พอดำ  เด็กน้อยไล่ งัวควายไปเลี้ยงตาม หัวป่าหัวดอน
ระหว่างที่เล่นน้ำไฮ่นา จนเมื่อยแล้ว ก็มานั่งเซาฮ่ม  เหลียวขึ้นไปทางปลายต้นไม้ เห็นแมงย่างซี้น
ตัวลายเหลืองแสก  ขนาดเท่าหัวโป้มือ  พวกเด็กน้อยแม่หญิง ย้าน แล่นหนีกุ่น ๆ  ส่วนซุมผู้ซาย
หาเอากิ่งไม้ “เลว” ( ขว้าง ) เพื่อเอาแมงย่างซี้น เมื่อจับได้แล้ว จัดการก็”หักแข่ว “ เพื่อให้ปลอดภัย
จากนั้นก็หากองไฟ บ่ทันมอน “จี่แมงย่างซี้น”  ปันกันกิน   รสชาติก็หอมอร่อย เป็นสีมัน ๆ ซั้นแหล่ว
ในบ้างครั้งการเอาแมงอันนี้  พอใยมันขาด แมงย่างซี้น ก็จะหนี ขึ้นต้นไม้ตามใย  เด็กๆได้แต่ มองตาปริบๆ
หมดปัญญา  เมื่อผิดหวัง จากแมงย่างซิ้น ก็หากิน หมากเล็บแมว หมากเม่า หมากต้องแล่ง แก้ผิดหวัง    

ขอบคุณข้อมูล บางส่วน และภาพ จาก อินเตอร์เน็ต  


 
Creative Commons License
ชมรมอีสานจุฬาฯ... สารานุกรมแมลงแห่งอีสาน